wtorek, 18 lutego 2014

C jak... czyli eksponatowego abecadła ciąg dalszy

czeczotka - gatunek niewielkiego ptaka z rodziny łuszczaków Fringillidae. W Polsce lęgowy w Tatrach, Karkonoszach, Górach Izerskich oraz lokalnie na Ziemi Kłodzkiej i w strefie kosówki na Pomorzu Gdańskim. W okresie przelotów i zimą, szczególnie w latach, gdy brakuje na północy pożywienia, spotykana w dużych stadach w całym kraju. Można wtedy obserwować hałaśliwe i ruchliwe czeczotki żerujące na brzozach, leszczynach i modrzewiach, a także na chwastach wśród pól i nieużytków. Gatunek chroniony i umieszczony w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt.
Martwą czeczotkę — ofiarę kolizji z pojazdem samochodowym, znaleźliśmy 02.03.2011 w miejscowości Wachowice koło Olesna. Preparat sylwetkowy ptaka, zarejestrowany w zbiorach MŚO pod numerem 11644, wykonał Bogdan Kieś (Pracownia Preparowania Zwierząt w Przyszowicach koło Gliwic).

czeczotka Acanthis flammea, fot. M. Wolny

czernica - gatunek kaczki należący do plemienia grążyc (kaczek nurkujących). Spotykany jest w kraju od końca XIX w., obecnie występujący powszechnie na niżu w całej Polsce. Zamieszkuje najchętniej stawy hodowlane, jeziora i inne zarośnięte zbiorniki wodne z otwartym lustrem wodnym, szczególnie te z wyspami. Gniazda zakłada w szuwarach lub na wyspach, bardzo często w koloniach lęgowych mew. Korzysta w tych miejscach z „parasola ochronnego” jaki tworzą spostrzegawcze i agresywne w stosunku do drapieżników mewy. Składa 8–11 oliwkowozielonych jaj, nierzadko zdarza się, że samice podrzucają jaja do gniazd innym samicom. W Polsce należy do gatunków łownych, okres polowań trwa od 15 sierpnia do 21 grudnia.
Preparat sylwetkowy samca czernicy o nr inw. MŚO/P/10604 został nabyty w 1992 r. na drodze zakupu od E. Włochowicz. Preparat sylwetkowy samicy o nr inw. MŚO/P/11545 wykonano w Pracowni Preparowania Zwierząt w Przyszowicach. Kaczkę znaleźliśmy martwą (ofiara botulizmu) 23.08.2010 na zbiorniku Dzierżno Duże w woj. śląskim.

czernica Aythya fuligula - samiec, fot. M. Wolny
czernica - samica, fot. M. Wolny

czerwończyk nieparek - motyl dzienny z rodziny modraszkowatych Lycaenidae.  Występuje na obszarach strefy umiarkowanej od zachodniej Europy po wschodnie krańce Azji. Gatunek pospolity w kraju, ale częściej spotkany na niżu; nie występuje w wysokich górach. Związany jest ze siedliskami wilgotnymi, takimi jak: podmokłe łąki, torfowiska niskie, obrzeża rowów melioracyjnych, jednak w ostatnich latach obserwowany jest też w siedliskach ruderalnych. W ciągu roku ma jedno lub dwa pokolenia. Osobniki dorosłe (rozpiętość skrzydeł 32-40 mm, wyraźny dymorfizm płciowy) latają od końca czerwca do początku sierpnia, a przy dwóch pokoleniach od początku czerwca do końca sierpnia. Roślinami żywicielskimi gąsienic są głównie szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum i wodny R. aquaticus, coraz częściej żerują też na innych gatunkach szczawiu. W Polsce motyl ten podlega ochronie gatunkowej (w kraju nie jest zagrożony, wyginął natomiast na wielu stanowiskach w Europie). Ponadto został wpisany do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt i na Czerwoną Listę Zwierząt Ginących i Zagrożonych.
Okaz został odłowiony 26.05.2007 w Raszowej, gm. Leśnica (leg. P. Zabłocki, M. Wolny; det. et prep. P. Zabłocki). Znajduje się w gablocie ze zbiorem motyli Parku Krajobrazowego Góra św. Anny i okolic (MŚO/P/10783).

czerwończyk nieparek Lycaena dispar, fot. M. Wolny

czermień błotna - bylina z rodziny obrazkowatych Araceae. Występuje na obszarach klimatu umiarkowanego i subarktycznego półkuli północnej (od Europy Środkowej i Wschodniej po Japonię oraz w subarktycznej Ameryce Północnej do północnych i wschodnich Stanów Zjednoczonych); w Polsce pospolita. Spotykana na terenach zabagnionych, torfowiskach i nad brzegami zbiorników wodnych. Kwitnie od maja do sierpnia. Zapylane przez ślimaki kwiaty tworzą kolbiasty kwiatostan, osłonięty jednostronnie jajowatą, białą i płasko otwartą pochwą. Dojrzałe owoce są czerwone (polska nazwa czermień wywodzi się od cerkiewnosłowiańskiego słowa чēрменъ czrmĭn – czerwony). Roślina zawiera toksyczny alkaloid aroinę. Przy kontakcie ze śluzówką przewodu pokarmowego powoduje bolesne pieczenie oraz stan zapalny, a po spożyciu w większych ilościach może wywołać biegunkę i paraliż. W określonych dawkach i po odpowiedniej obróbce ma właściwości lecznicze i może być wykorzystywana w kulinariach. Napar z wysuszonego kłącza był stosowany wewnętrznie w leczeniu przeziębienia, grypy i duszności, zaś zewnętrznie w postaci okładów, w przypadku opuchlizny lub ukąszenia przez węże (wierzono nawet, że noszenie przy sobie kłącza czermieni błotnej lub natarcie rąk jej sokiem chroni przed ukąszeniem przez te gady). W Szwecji sproszkowane kłącze czermieni błotnej było dodawane do mąki używanej do wypieku chleba, a w Bangladeszu jako składnik potrawy typu curry. Liście czermieni stosowano niegdyś też do zabezpieczania serów przed zepsuciem. Owoce, wysuszone i ugotowane, nadają się do spożycia. Są niesmaczne, ale bogate w składniki odżywcze, np. Indianie Ameryki Północnej przygotowywali z nich mąkę.
Okaz o numerze inw. MŚO/P/1443 został zebrany w stadium kwitnienia 26.07.1939 w Nowej Kuźni/Neuhammer przez K. Bialuchę.

czermień błotna Calla palustris, fot. M. Wolny

8 komentarzy:

  1. Piękne ma kolory ta czeczotka - czy to samiczka czy samiec ?

    OdpowiedzUsuń
  2. I motylek i kaczorek się podobają :)

    OdpowiedzUsuń
  3. Zawsze mnie to zastanawiało, dlaczego samce ptaków są ładniej upierzone ( tak kolorowo ).......a samiczki takie szare.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. W wielkim skrócie: barwnym samicom trudno byłoby wysiadywać jaja i i wychowywać pisklęta... chociaż jest grupa gatunków (np. długoszpony lub zalatujące do nas płatkonogi), u których to samice są barwniejsze od samców ale w tym przypadku mamy klasyczną zamianę ról - to samce wysiadują jaja i wodzą pisklęta...;-)

      Usuń
    2. Jest i druga strona medalu: samce są (coraz bardziej) kolorowe bo tylko takie wybierane są przez samice na ojców przyszłych dzieci (więc geny tych samców mają szansę przetrwać bardziej niż innych) - jaskrawe ubarwienie wskazuje na to, że samiec jest w dobrej kondycji i ma "dobre" geny (jeżeli taki jaskrawy, a przez to bardziej widoczny dla drapieżników samiec zdołał przeżyć to znaczy, że jest czujny, szybki, zdrowy i silny, itd....;-)

      Usuń
  4. Ok. Dzięki za wyjaśnienie. Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń