środa, 29 kwietnia 2015

Jaszczurka zwinka Lacerta agilis

jaszczurka zwinka Lacerta agilis, samiec
"Z jaszczurką zwinką to jest tak, że jeżeli w słoneczny letni dzień staniesz w Polsce w dowolnym miejscu, które nie jest zatrute ani zabetonowane, nie leży w górach, nie jest podmokłe i nie jest porośnięte lasem ani zwartymi krzakami, możesz mieć niemal zupełną pewność, że w promieniu paru metrów dookoła ciebie wygrzewa się w słońcu kilka - kilkanaście zwinek (...)" - to słowa prof. Tomasza Umińskiego, zaczerpnięte z książki "Życie naszej Ziemi". Ów cytat w dobitny sposób akcentuje, iż jaszczurka zwinka Lacerta agilis jest jednym z najpospolitszych gadów występujących na obszarze naszego kraju. Chyba każdy z Was, przynajmniej raz w życiu, miał okazję natknąć się na ten gatunek podczas spaceru na skraju lasu, po łące, polanie śródleśnej... A jeżeli nie udało Wam się "spojrzeć jej głęboko w oczy", to już na pewno słyszeliście szelest traw lub może nawet widzieliście koniuszek jej ogona, jak w popłochu uciekała spod Waszych stóp. Niejeden z Was zapewne przekonał się też, że uwiecznienie na fotografii tej "zwinnej" jaszczurki jest dość karkołomnym zajęciem i nader często kończy się fiaskiem. Najmniejszy ruch, cień, czy chociażby trzask łamanego patyka mogą zdradzić naszą obecność i tym samym spłoszyć tego pięknego gada. Poniżej prezentujemy zdjęcia zwinek, które wykonaliśmy w trakcie ostatnich wypadów w teren... Kwiecień, to pora godów tych niezwykłych gadów, więc samce "przystroiły się" już w atrakcyjne szaty godowe i na fotografiach prezentują się w nich iście wytwornie. Zobaczcie sami...

samiec zwinki Lacerta agilis; u samca w okresie godowym pojawia się intensywna zieleń boków, a czasem całego ciała (Raszowa, 28.04.2015)
samica nie ma efektownej zielonej szaty godowej (Raszowa, 16.04.2015)
samiec (Wysoka koło Olesna, 19.04.2015)
samiec (Wysoka koło Olesna, 19.04.2015)
samiec (Raszowa, 28.04.2015)
samica (Raszowa, 16.04.2015)
samiec (Grabówka, 21.04.2015)
samiec (Wysoka koło Olesna, 19.04.2015)
samiec (Raszowa, 28.04.2015)
samiec (Grabówka, 21.04.2015)
samiec (Raszowa, 28.04.2015)

wtorek, 21 kwietnia 2015

Traszka górska Ichthyosaura alpestris - zwycięzca w kategorii "najbarwniejszy strój godowy wśród krajowych płazów"

Traszka górska Ichthyosaura alpestris jest jednym z pięciu gatunków płazów ogoniastych Caudata żyjących w Polsce i reprezentujących rodzinę salamandrowatych Salamandridae. Z racji jej siedliskowych upodobań najczęściej spotkać ją można na terenach górskich i podgórskich, czasem notowana jest też na niżu. W kraju występuje głównie w Sudetach i Karpatach (tu sięga wysokości 1400 m n.p.m.) oraz na ich pogórzach, a także w Górach Świętokrzyskich. Stanowiska niżowe znane są m.in. z doliny Odry, Wzgórz Trzebnickich oraz okolic Krakowa. W województwie opolskim gatunek ten wykazano w Górach Opawskich i okolicach Namysłowa, my z kolei mamy przyjemność obserwować go niemalże każdej wiosny w okolicach Olesna (na śródleśnych gliniankach nieopodal wsi Wysoka oraz rozlewiskach wokół leśnych stawów hodowlanych koło Starego Olesna). Kwiecień to miesiąc, w którym przypadają gody tego niezwykłego płaza (w sprzyjających warunkach okres godowy rozpoczyna się już w marcu i trwać może aż do lipca). Rozród odbywa się w różnego typu zbiornikach wodnych, jak: leśne stawy, źródliska, starorzecza, glinianki, żwirownie, rozlewiska, rowy, a nawet kałuże czy głębokie koleiny na drodze wypełnione wodą; unika wód płynących. Zasiedla głównie lasy liściaste i mieszane o gęstej warstwie runa, zapewniającej odpowiednią wilgotność. 
W Polsce traszka górska podlega częściowej ochronie gatunkowej. Ponadto figuruje w III załączniku Konwencji Berneńskiej oraz na Światowej Czerwonej Liście IUCN z kategorią LC - gatunek najmniejszej troski, a na Czerwonej Liście Kręgowców Województwa Opolskiego otrzymała kategorię NT - gatunek niższego ryzyka, ale bliski zagrożeniu. Podobnie jak u większości płazów, największym zagrożeniem dla gatunku jest zanikanie i degradacja miejsc rozrodu oraz zarybianie większych zbiorników.

Przedstawione na poniższych fotografiach traszki zostały wyłowione podczas terenowych prac badawczych nad ważkami woj. opolskiego i na czas sesji fotograficznej umieszczone w przenośnym akwarium, po czym niezwłocznie wypuszczone w miejscu schwytania.

samiec traszki górskiej Ichthyosaura alpestris w ubarwieniu godowym; samce osiągają długość 5-10 cm
brzuszna strona ciała traszki górskiej jest intensywnie pomarańczowa i pozbawiona plamistości
u samca w okresie godowym pojawia się niebieska barwa górnej części i boków ciała; na grzbiecie widać biegnący środkiem niski (ok. 2 mm wysokości), żółty, czarno nakrapiany fałd skórny
na bokach ciała pojawia się intensywnie błękitna wstęga, oddzielająca niebieski wierzch od pomarańczowego brzucha; na górnej granicy tej wstęgi od głowy do kończyn tylnych rozciąga się rząd nieregularnych czarnych plam, ułożonych mozaikowo na jasnym tle
traszki są świetnymi pływakami, poruszają się w wodzie wachlując intensywnie ogonem i kończynami tylnymi, a dla uzyskania opływowego kształtu przyciskają mocno do ciała kończyny przednie; w razie zagrożenia potrafią w ten sposób błyskawicznie umknąć drapieżnikowi
samice są nieco większe od samców, mierzą 6-11 cm długości
w okresie godowym samice są marmurkowe...
nie posiadają błękitnej i mozaikowej wstęgi na bokach ciała, ani fałdu grzbietowego, dolna krawędź ogona ma żółtawe zabarwienie
samice składają jaja od kwietnia do lipca, każda około 100-150 sztuk
jajo ma średnicę 2,5-3 mm; komórka jajowa jest jasnobrązowa
jaja składane są najczęściej pojedynczo i zawijane w liście roślin podwodnych; w przypadku braku roślinności przyklejane są do zanurzonych w wodzie przedmiotów lub do dna - wtedy mogą być sklejane w pakiety po kilka sztuk; na zdjęciu pakiet dwujajowy złożony na twardym liściu rośliny wodnej - na tym i na poprzednich fotografiach jaja zostały złożone bez zawinięcia liści

sobota, 18 kwietnia 2015

Rozpoznawanie ptaków dla najmłodszych - gil Pyrrhula pyrrhula i szczygieł Carduelis carduelis (kolorowanka)

Dziś w serii kolorowanek do nauki rozpoznawania ptaków dla najmłodszych, dwa gatunki z czerwienią w upierzeniu - gil i szczygieł. Zawsze niezwykle cieszy nas ich widok w karmniku, choć stołują się w nim niezwykle rzadko...

Rozpoznawanie innych gatunków ptaków, które można najczęściej spotkać w przydomowych karmnikach możecie znaleźć w poprzednich naszych postach z kolorowankami: wróbel i mazurek; bogatka i modraszkaszarytka, sosnówka i czubatkadzwoniec i czyż; zięba i jer.

Gil Pyrrhula pyrrhula - nieco większy od wróbla, o "pękatej" sylwetce z czarnym krótkim i wysokim u nasady dziobem. Wierzch głowy ma lśniąco czarny, skrzydła i ogon głęboko czarne z granatowym połyskiem. Grzbiet i barkówki samca, który przedstawiony jest na kolorowance, są szare. Policzki, pierś i boki ciała są intensywnie malinowe. Wzdłuż końców dużych pokryw skrzydłowych przebiega szeroki szarobiały zwężający się pas. Pokrywy podogonowe i duża plama na kuprze są czysto białe. Dymorfizm płciowy u tego gatunku jest bardzo wyraźny, samica jest skromniej ubarwiona niż samiec, ma brązowoszary grzbiet i barkówki oraz beżowopłowe policzki, pierś i boki ciała.

Szczygieł Carduelis carduelis - mniejszy i szczuplejszy od dzwońca czy zięby. Jeden z najbarwniejszych krajowych gatunków ptaków, niestety często z tego powodu oraz nadzwyczaj pięknego śpiewu był chwytany i hodowany w klatkach (oczywiście bezprawnie, bo jak inne łuszczaki objęty jest ochroną!). Ubarwienie głowy szczygła jest niepowtarzalne - czoło i podbródek są karminowoczerwone, za nimi znajduje się podłużna biała plama podkreślona od tyłu czarną obrożą łączącą się na wierzchu głowy z czerwienią. Grzbiet i barkówki, a także dwie owalne plamy na piersiach oraz boki ciała mają ciepłobrązowy kolor. Na kuprze znajduje się biała plama. Skrzydła mają bardzo charakterystyczne ubarwienie - lotki są czarne z intensywnie żółtymi nasadowymi częściami zewnętrznych chorągiewek, podobnie żółte są wewnętrzne duże pokrywy. W ten sposób powstaje na skrzydle szeroki żółty pas przechodzący przez środek czarnego skrzydła. Lotki są dodatkowo zakończone białymi perełkami. Ogon tego gatunku jest czarny, zewnętrzne trzy pary sterówek mają białe okrągłe plamy, pozostałe wewnętrzne mają białe zakończenia. Samica tego gatunku jest prawie tak samo barwna jak samiec.

zadanie dla najmłodszych KOLOROWANKA - wydrukuj i pokoloruj, ryc. P. Zabłocki

środa, 15 kwietnia 2015

Żaba trawna Rana temporaria

12.04.2015, zbiornik śródleśny, Rędzin, gm. Wrocław
12.04.2015, zbiornik śródleśny, Rędzin, gm. Wrocław
26.03.2015, Czarnocin, gm. Leśnica, woj. opolskie

czwartek, 9 kwietnia 2015

Rozpoznawanie drugorocznych samic błotniaka łąkowego Circus pygargus

Po poście opisującym upierzenie drugorocznego samca błotniaka łąkowego Circus pygargus (zobacz tutaj: Nasz pierwszy schwytany drugoroczny samiec błotniaka łąkowego), przyszła kolej na zaprezentowanie zdjęć drugorocznych samic tego gatunku. Od 2006 roku udało nam się schwytać już siedem takich samic. Początkowo było to dla nas dużym zaskoczeniem, ale takie samice często przylatują z zimowisk i z powodzeniem przystępują do rozrodu. Nasi czescy koledzy byli bardzo zaskoczeni tym faktem ponieważ nie mieli u siebie takich przypadków. Z kolei z informacji przesłanych przez Niemców wynika, że około 5% samic w badanej przez nich populacji tego gatunku to ptaki w drugim kalendarzowym roku życia.

Upierzenie przejściowe, czyli w trakcie zmiany upierzenia juwenalnego na pierwsze upierzenie adulturalne (zima pierwszego kalendarzowego roku/wiosna drugiego kalendarzowego roku/jesień drugiego kalendarzowego roku życia). Podobnie jak u samców, pierwsze pierzenie juwenalnych samic zaczyna się już na zimowiskach. Rozpoczyna się wymianą pokryw ciała, ma jednak zróżnicowany zakres niektóre osobniki mogą mieć wiosną drugiego roku życia wymienioną większość piór ciała z wyjątkiem lotek, inne tylko pojedyncze pióra na piersi, karku i grzbiecie. Większość typowych osobników wiosną drugiego roku życia ma wymienione pióra na piersi, głowie, karku i grzbiecie, oraz zmienną liczbę piór wśród barkówek, małych i średnich pokryw skrzydłowych. Niektóre osobniki pierzą zimą także pojedyncze pióra w ogonie (najczęściej środkową parę). Pierwsze całkowite pierzenie lotek błotniaków łąkowych rozpoczyna się od wypadnięcia pierwszej wewnętrznej lotki pierwszorzędowej i ma miejsce wcześniej niż pierzenie ptaków dorosłych zwykle między połową maja/początkiem czerwca. Jest ono zawieszane podobnie jak u ptaków dorosłych przed rozpoczęciem wędrówki, a następnie kończone na zimowiskach. W okresie karmienia piskląt (połowa czerwca połowa lipca), czyli wtedy kiedy są najbardziej aktywne w pobliżu gniazd, samice mają najczęściej przepierzone zwykle cztery/pięć wewnętrznych lotek pierwszorzędowych i nieprzepierzone cztery do sześciu zewnętrznych lotek juwenalnego typu. W końcu sierpnia ptaki mają zwykle wymienione sześć do dziewięciu wewnętrznych lotek pierwszorzędowych pozostałe wymieniane są na zimowiskach. O ile w przypadku samców odróżnienie drugorocznych osobników, ze względu na duże różnice między brązową szatą juwenalną, a szarą adulturalną nie nastręcza wiele problemów, to w przypadku samic odróżnienie ptaków w drugim roku życia od starszych wymaga pewnego opatrzenia. Pierwsze co rzuca się w oczy, szczególnie wiosną, to: płowy spód ciała, który jest bardziej jednolity (bez wyraźnych podłużnych plam); podobnie bardziej jednolite (bez wyraźnego rysunku) są pokrywy podskrzydłowe wraz z podbarkówkami; zwykle też lotki drugorzędowe szaty juwenalnej są (od spodu) jednolicie ciemne lub też mają bardzo niewyraźny rysunek w postaci pasów typowych dla dorosłych samic; rysunek na głowie, szyi i karku także jest bardziej skontrastowany w okresie tym może on przypominać nawet rysunek bardziej charakterystyczny dla błotniaka stepowego Circus macrourus ( jasna obroża). Wszystkie te cechy najbardziej wyraźne są wiosną, w miarę postępowania procesu pierzenia, a tym samym zwiększania się udziału piór dorosłego typu w upierzeniu, stają się coraz mniej widoczne. Pomocne w oznaczaniu może być także to, że drugoroczne samice zwykle mają bardziej zaawansowane pierzenie lotek niż starsze samice i zwykle mają wyraźniejsze ubytki w upierzeniu. Tęczówka drugorocznych samic jest zwykle ciemniejsza niż dorosłych i może być jednolicie brązowa, lub częściej bursztynowa z lokalnymi jaśniejszymi (żółtawymi) przebarwieniami. Takie zabarwienie oczu mogą mieć samice jeszcze wiosną trzeciego kalendarzowego roku życia.

(FN 77589, 03.07.2012) ta samica ma brązową tęczówkę, rysunek na głowie jest skontrastowany
większość barkówek, pióra na wierzchu głowy, część małych pokryw skrzydłowych i zewnętrzne duże pokrywy są przepierzone na pióra typu dorosłego, wymienione są też trzy wewnętrzne lotki pierwszorzędowe (czwarta i piąta rosną), odpowiadające im pokrywy pierwszorzędowe oraz drugie pióro skrzydełka (pierwszego - wewnętrznego brak)
przepierzone pióra na piersi oraz pokrywy podskrzydłowe mają ciemniejsze podłużne plamy wzdłuż stosin, podbarkówki mają zaznaczony rysunek w postaci poprzecznych prążków; wszystkie lotki drugorzędowe są juwenalnego typu bez zaznaczonego rysunku, cztery zewnętrzne lotki pierwszorzędowe są także nieprzepierzone
środkowe sterówki tej samicy zostały wymienione na zimowisku (świadczą o tym zniszczone końce piór), pozostała jeszcze para starych juwenalnych sterówek (czwarta od wewnątrz), pozostałe pióra są w fazie wzrostu - pierzenie starówek przebiega u tej samicy prawie jednocześnie
(EX 78765, 13.07.2009) ta samica także ma ciemną tęczówkę, rysunek na głowie także jest skontrastowany
zakres pierzenia jest podobny jak u poprzedniego osobnika, cztery wewnętrzne lotki pierwszorzędowe są wymienione na pióra dorosłego typu
tutaj także widać, że wzór na płowych piórach spodu ciała jest słabo zaznaczony, na wymienionych piórach wzór ten jest wyraźnie zaznaczony, sześć zewnętrznych lotek pierwszorzędowych jest juwenalnego typu
ta samica nie pierzy aktualnie sterówek, środkowa para była wymieniona na zimowisku (pióra są dłuższe od pozostałych), reszta sterówek juwenalnego typu
(FN 81962, 14.07.2014) u tej samicy tęczówka częściowo zaczęła się przebarwiać
pięć wewnętrznych lotek pierwszorzędowych jest wymienionych na pióra dorosłego typu, szósta rośnie; wymienione są też odpowiadające im pokrywy pierwszorzędowe, duże pokrywy i duża część małych pokryw oraz większość barkówek; piąta lotka drugorzędowa rośnie; widać też na tyle głowy jasną plamę utworzoną z bardzo wypłowiałych piór juwenalnych
ta samica ma znacznie więcej przepierzonych pokryw podskrzydłowych i piór spodu ciała niż poprzednie samice; widoczna jest także rosnąca piąta lotka drugorzędowa; cztery zewnętrzne lotki pierwszorzędowe są juwenalnego typu
środkowe sterówki wymienione były na zimowisku, dwie pary (czwarta i piąta licząc od wewnątrz) są jeszcze juwenalnego typu, pozostałe pary (druga, trzecia i szósta) są w fazie wzrostu
(FN 73095, 26.07.2013) ta samica ma wyraźnie przebarwiającą się tęczówkę
cztery wewnętrzne lotki pierwszorzędowe są przepierzone na pióra dorosłego typu, piąta rośnie, szóstej brak; cztery zewnętrzne są juwenalnego typu
tu wyraźnie widać płowe pióra bez rysunku juwenalnego typu na piersi i pokrywach podskrzydłowych oraz ciemniejsze wymienione pióra z wyraźnym rysunkiem typu dorosłego, lotki drugorzędowe juwenalnego typu nie mają prążków typowych dla piór szaty dorosłej
ta samica prawdopodobnie całkiem niedawno wymieniła środkową parę sterówek (pióra są bardzo świeże), szósta (zewnętrzna) para jest w fazie wzrostu, pozostałe starówki są juwenalnego typu

czwartek, 2 kwietnia 2015

Życzenia świąteczne

Drodzy Sympatycy naszego bloga!

Aby Wielkanoc w tym właśnie roku,
nadeszła z sukcesem u Waszego boku,
aby życie układało Wam się zdrowo,
zarówno prywatnie, jak i zawodowo.
Jak najwięcej chwil radosnych
i przepięknej, ciepłej wiosny!

na zdjęciu "naturalne" pisanki w gnieździe sieweczki rzecznej Charadrius dubius
ubarwienie jaj sieweczki rzecznej, podobnie jak innych ptaków z rodziny siewkowatych Charadriidae, sprawia, że doskonale wtapiają się w tło podłoża...
i tym samym "znikają" z pola widzenia potencjalnych drapieżników
kamuflaż jest perfekcyjny