wtorek, 15 kwietnia 2014

Gach, michałek, trzeszcze... O zającu w gwarze myśliwskiej

zając szarak Lepus europaeus, fot. M. Wolny
Zające, wszędzie dookoła zające − na pocztówkach uśmiechnięte, na stoiskach i witrynach sklepowych czekoladowe, w telewizji skaczące... To znak, że Święta Wielkanocne już za pasem. I my także postanowiliśmy zaprezentować Wam zająca − jednego z symboli zbliżających się świąt, ale przedstawimy go w nieco innej odsłonie, a mianowicie odszyfrujemy znaczenie tajemniczych i czasem bardzo dziwnie brzmiących słów, którymi zająca opisują myśliwi. Czy wiecie co to są bałuchy? Nie macie zielonego pojęcia, co? Bałuchy to to samo co trzeszcze, blaski i patry... No tak, tylko co oznaczają pozostałe wyrazy? Dla wszystkich zaintrygowanych tajemniczym nazewnictwem zamieszczamy poniżej słowniczek terminologii łowieckiej dotyczącej zająca.

bałuchy - oczy zająca (inne nazwy: blaski, trzeszcze, patry); są duże, okrągłe, barwy brązowej, osadzone na bokach głowy 
blaski - patrz bałuchy
kic, kic..., fot. M. Wolny
bobki - odchody zająca; mają postać lekko spłaszczonych kuleczek o średnicy ok. 10 mm 
comber - część tuszy zająca i niektórych innych zwierząt łownych 
gach - dorosły samiec zająca 
kicaj - zając (inna nazwa kopyra) 
kniazienie - odgłos wydawany przez przerażonego zająca 
kocica - samica zająca 
kocięta - młode zająca 
kopno - legowisko zająca w śniegu 
kopyra - patrz kicaj 
kot - samiec zająca
nie taki ze mnie szaraczek :-), fot. M. Wolny
kotlina - legowisko zająca wygrzebane w ziemi 
marczak - młody zając urodzony w marcu 
michałek - młody zając urodzony jesienią (inna nazwa - nazimek) 
nazimek - patrz michałek 
omyk - ogon zająca; u szaraka Lepus europaeus jest owalny, biały od spodu i czarny z wierzchu, ma długość 80 − 115 mm; u bielaka Lepus timidus jest okrągły, z wierzchu szary lub całkowicie biały (w zimie), o długości 40 − 60 mm 
parkoty - gody zająca; u szaraka przypadają w okresie od połowy stycznia do sierpnia, u bielaka od lutego/kwietnia (w zależności od warunków klimatycznych) do września; podczas parkotów dojrzałe płciowo samce tzw. gachy toczą między sobą zażarte walki, używając przednich kończyn i pazurów. 
patry - patrz bałuchy 
skoki - nogi zająca; są silnie rozwinięte, tylne dwukrotnie dłuższe od przednich (u szaraka długość stopy tylnej wynosi 130 − 170 mm, u bielaka 150 − 164 mm); przednie skoki mają po pięć palców, tylne po cztery, wyposażone są w mocne pazury; dolna strona stóp obrośnięta jest gęstymi włosami tworzącymi rodzaj szczotki; dzięki silnym i długim kończynom zające doskonale biegają, osiągając prędkość do 80 km/h 
słuchy - uszy zająca; są długie, stojące i bardzo ruchliwe − zwierzę może poruszać nimi we wszystkich kierunkach; u obu gatunków zająca mają czarne szczyty, ale słuchy szaraka są dłuższe − mierzą 90 − 115 mm (przyłożone do głowy wystają znacznie poza pysk), natomiast u bielaka mierzą 89 − 110 mm (przyłożone do głowy sięgają końca pyska). U dzikiego królika Oryctolagus cuniculus, z którym zające są mylone, uszy nie mają czarnych zakończeń i są wyraźnie krótsze od głowy 
strzyże - włosy u nasady nosa zająca (wąsy) 
trzeszcze - patrz bałuchy 
turzyca - sierść zająca; składa się z dłuższych włosów pokrywowych i gęstego, wełnistego podszerstka; w ciągu roku jest dwukrotnie wymieniana − na wiosnę (u szaraka od lutego do maja, u bielaka od końca marca do początku maja) i jesienią (u szaraka od września do listopada, u bielaka rozpoczyna się w październiku i kończy na początku grudnia); futro szaraka ma podobną barwę przez cały rok, natomiast u bielaka zimą jest białe, zaś w sezonie letnim szare 
wykot - narodziny młodych u zająca, także królika, sarny, kozicy i muflona; samica szaraka po trwającej 40 − 43 dni ciąży rodzi 1 − 6 młodych (młode rodzą się od marca do sierpnia, sporadycznie też we wrześniu; gatunek ma 3 − 4 mioty w ciągu roku); ciąża u bielaka wynosi 48 − 51 dni, w miocie jest 1 − 4 młode (2 − 3 mioty rocznie; młode przychodzą na świat od kwietnia do października)

A teraz łatwiutki sprawdzian. Nazwij części ciała zająca wskazane na zdjęciu strzałkami. Powodzenia!

fot. M. Wolny
I jak? Wszystkie nazwy udało Ci się wymienić? Tak? BRAWO!

A na koniec, żeby podkreślić, iż blog ten ma także charakter muzealny, zamieszczamy zdjęcia preparatów dermoplastycznych zająca szaraka z naszej kolekcji.

MŚO/P/10747, młody szarak znaleziony martwy 21.04.2007 w Opolu, zginął w wyniku kolizji z samochodem, leg. P. Zabłocki; fot. M. Wolny
MŚO/P/11557, osobnik dorosły znaleziony martwy 15.01.2011 w Górze św. Anny, zginął w wyniku zderzenia z samochodem, leg. M. Wolny, P. Zabłocki; fot. M. Wolny

37 komentarzy:

  1. Witajcie! Spłodziliście świetnego posta!!!!!!!!!!!! O zajęczych skokach, słuchach i omyku słyszałem (często gęsto pytają o takie hasła w krzyżówkach), ale o gachu i innych dziwacznych nazwach nie miałem bladego pojęcia. No........ O bobkach też słyszałem, he he he!!! Ładne foty szaraka!
    Pozdro
    Miki

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Witaj Mikołaju! Dzięki za słowa uznania :-). Pozdrawiamy

      Usuń
  2. Świetny post jest super opisane i warto o tym wiedzieć.Pozdrawiam.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki Agatko za wizytę. Pozdrawiamy w ten chłodny i deszczowy, ba nawet śnieżny u nas, kwietniowy dzionek. Życzymy dużo zdrówka!

      Usuń
  3. Posta przeczytałam "od deski do deski", zdjęcia cudne. Wszystkie elementy ciała podałam poprawnie, jestem z siebie dumna :). Eksponaty ładnie wykonane, czasem na przyrodniczych ekspozycjach oglądam maszkarony, a wy macie je spreparowane poprawnie. Pozdrawiam, Aneta Drawska

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. To prawda, preparaty sylwetkowe ssaków i ptaków mamy bardzo ładnie wykonane. Współpracujemy z bardzo dobrym preparatorem, który zdobywa liczne nagrody i wyróżnienia na światowych konkursach preparatorskich. Zające z muzealnej kolekcji (oraz około 200 innych preparatów sylwetkowych zwierząt) można aktualnie oglądać na naszej wystawie "Fauna Parku Krajobrazowego Góra św. Anny" - serdecznie zapraszamy!
      Dziękujemy za wizytę i sympatyczny komentarz :-)
      Pozdrawiamy

      Usuń
  4. Witam. Super post ! Dla krzyżówkowiczów jak znalazł ( dzięki za przypomnienie ). Zawsze najbardziej podobało mi się słowo gach ( podobnie jak w życiu - dorosły facet -taki gach ) ; ale michałka kojarzyłam z cukierkiem albo z jesiennym kwiatkiem -astrem. Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dzięki Krysiu! A widzisz... "Michałków" jest więcej i każdy z nich jest słodki - mały zajączek, cukierek i piękny jesienny kwiatuszek, hi hi hi. Pozdrawiamy z chłodnej Górki

      Usuń
  5. No super, może coś przypasuję do mojego "Zająca" - Zającowa

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Droga Zającowo - dziękujemy za odwiedzinki i cieplutko pozdrawiamy!

      Usuń
  6. Piękne fotografie. Zastanawiam się, jak sie udało zrobic zdjecia temu płochliwemu zwierzakowi?! Ja zajace spotykam nawet często ale wszystkie przedemną uciekają :-(. Najbardziej podoba mi sie okreslenie GACH :)
    A u mnie świeci słoneczko, pozdrawiam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Nie martw się Andrzeju, przed nami też uciekają. A powyższe fotografie udało mi się cyknąć z samochodu, ubiegłego lata. Siedzieliśmy sobie w aucie na polnej drodze i czekaliśmy aż pojawi się samiec błotniaka łąkowego, patrzymy, a tu nagle na drodze pojawił się zając... Łap za aparat... Nie zauważył nawet, że przez uchyloną szybę wystawiłem głowę i ręce uzbrojone w aparacik i cyk, cyk, cyk fotosy, jeden za drugim. Trwało to kilka minut :-). Kiedy się zorientował, że jakiś paparazzi bezczelnie go fotografuje, to dał dyla w łan zboża :-)
      Pozdrawiamy

      Usuń
  7. Isn't he remarkable, the Hare is so pretty, excellent photography.

    OdpowiedzUsuń
  8. Nie lubię gwary myśliwskiej, bo nie lubię myśliwych - jeno i drugich znam (pewnie dlatego nie lubię).
    Zając udany wyszedł. szczerze mowiąc szaraka najlepiej podejść... na nieruchomo - instynktownieucieka przed tym co szybkie (w naturze, żaden drapieżnik nie poluje na niego z zaczajki, więc tu brak mu zachowań instyntownych).

    OdpowiedzUsuń
  9. Fantastyczne zdjęcia !!! Słowniczek też się przyda. Pozdrawiam .

    OdpowiedzUsuń
  10. Rewelacja......szarak wzięty z zaskoczenia; Nastawiał te swoje długie słuchy......wytrzeszczał bałuchy-blaski - patry a paparazzi zrobili super foty. Eksponaty też fajnie wykonane. Pozdro.

    OdpowiedzUsuń
  11. Jak zwał to zwał...ale piękny kłapołuch !!!
    Pozdrawiam !

    OdpowiedzUsuń
  12. Thank you for this lagomorph seminar!

    OdpowiedzUsuń
  13. Piękny szaraczek, choć wcale nie szary. Pozdrawiam. Michałek urodzony latem :-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Pozdrawiam mojego imiennika!
      Michałek urodzony wiosną :-)

      Usuń
  14. Hi.

    Beautiful pictures of the hares.

    Groettie Patricia.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Thanks Patricia for your visit and nice comment.
      Greetings

      Usuń
  15. Czyżby to wielkanocny zajączek...

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. No pewnie, że wielkanocny! A myślałaś, że ten wielkanocny wygląda inaczej? Pewnie z koszyczkiem pełnym kolorowych pisanek, co?
      Pozdrowienia

      Usuń
  16. You were quite lucky to see this hare out of tall grass!
    It is interesting to see his legs, he walks so tall and he looks quite relax!
    It is difficult to see them in our area of France.
    Thanks for your visit! :)

    OdpowiedzUsuń
  17. You certainly know all about Brown Hares Dzial. Your pictures are beautiful. Mostly I can not get pictures of Brown Hare as they are quite shy, but occasionally I find one that does't see me.Once I hit a hare in my car and it broke the front valance costing me many £s. They are big. heavy animals as you show and describe.

    OdpowiedzUsuń
  18. Superb images of the Brown Hare! I see a lot of them when I am out looking for owls, but I've never managed to photograph them as well as any of these images.

    Thank you for your comment on my blog, Michał and Piotr. If you are ever in England I'd be very happy to take you to see the Little Owls.

    OdpowiedzUsuń
  19. Bardzo Fajny Blog

    OdpowiedzUsuń