Piaskownia koło Grabówki - ważkowe ELDORADO!

ważka płaskobrzucha, fot. M. Wolny

Jest takie miejsce na Opolszczyźnie, które śmiało można nazwać ważkowym ELDORADO. W ciągu ostatnich 4 lat odwiedziliśmy je zaledwie 6 razy (13.07.2011, 23.08.2011, 21.09.2011, 18.09.2012, 20.10.2013 i 07.06.2014), a udało nam się stwierdzić w nim aż 38 gatunków ważek Odonata. Tym niezwykłym miejscem jest rozległa piaskownia w pobliżu wsi Grabówka w powiecie kędzierzyńsko-kozielskim. Mimo tego, że prace wydobywcze na tym terenie wciąż trwają, na obszarze tym tworzy się wiele mniej lub bardziej okresowych różnej wielkości zbiorników wodnych. Niektóre z nich istnieją od kilku lat, są głębsze i zarośnięte przez roślinność podwodną i nadbrzeżną. Inne mają charakter przejściowy, bez dobrze rozwiniętej flory. Dodatkowo pomiędzy poszczególnymi zbiornikami rozciąga się sieć sączących się cieków. To właśnie ta różnorodność zbiorowisk wodnych stwarza doskonałe warunki dla występowania tak znacznej ilości gatunków ważek. Liczba stwierdzonych do tej pory w tej piaskowni gatunków stanowi aż 52% wszystkich krajowych gatunków tego rzędu owadów. Na terenie województwa opolskiego wykazano współcześnie 62 gatunki ważek. Odnotowane na terenie piaskowni stanowią więc 61,3% wszystkich gatunków występujących w województwie. Musimy także wziąć pod uwagę, że część występujących na Opolszczyźnie gatunków związanych jest ze specyficznymi siedliskami, np. rzekami (szklarnik leśny Cordulegaster boltonii i górski C. bidentata, gadziogłówka żółonoga Gomphus flavipes, smaglec ogonokleszcz Onychogompus forcipatus, trzepla zielona Ophiogomphus cecilia), torfowiskami (łątka halabardówka Coenagrion hastulatum, iglica mała Nehalennia speciosa, żagnica torfowa Aeshna juncea, miedziopierś północna Somatochlora arcitca, zalotka torfowcowa Leucorrhinia dubia i czerwonawa L. rubicunda) oraz jeziorami (przeniela dwuplama Epitheca bimaculata). Po odjęciu tych gatunków, procent występujących na terenie piaskowni jest tym bardziej znaczący w odniesieniu do liczby ogólnie odnotowanych w województwie i sięga aż 76. Obszar ten zasługuje na wyróżnienie także ze względu na: jedyne miejsce stwierdzenia w województwie husarza wędrownego Anax ephippiger (husarz wędrwny - nowy gatunek dla odonatofauny Opolszczyny), występowanie wszystkich czterech krajowych gatunków lecich (w tym rzadkich – lecichy południowej Orthetrum brunneum i małej O. coerulescens), a także aż siedmiu gatunków szablaków - w tym szablaka przepasanego, który nie występuje współcześnie na żadnym innym stanowisku na Opolszczyźnie (szablak przepasany - pierwsza współczesna obserwacja gatunku na Opolszczyźnie) oraz rzadko notowanego szablaka wędrownego Sympetrum fonscolombii (szablak wędrowny - nowy gatunek dla odonatofauny Opolszczyzny), objętej ochroną zalotki większej Leucorrhinia pectoralis oraz pięknie ubarwionej szafranki czerwonej Crocothemis erythraea.

Stanowisko i wykaz gatunków
Grabówka – rozległa czynna piaskownia, UTM: CA07, 50°16′26″N, 18°16′51″E

Symbole: +++ – gatunek ze stwierdzonym rozwojem (stwierdzono larwy, obserwowano osobniki teneralne lub liczne osobniki podczas zachowań rozrodczych) , ++ – gatunek z możliwym rozwojem (odpowiada siedlisko lub obserwowany w dużej liczbie), + – gatunek raczej zaleciały, wytłuszczono gatunki, które stwierdzono w tym miejscu po raz pierwszy w trakcie ostatniej kontroli, * – gatunek objęty ochroną. 

RÓWNOSKRZYDŁE ZYGOPTERA 
świtezianka błyszcząca Calopteryx splendens +
świtezianka dziewica Calopteryx virgo +
pałątka południowa Lestes barbarus +++
pałątka posolita Lestes sponsa +++
pałątka mała Lestes virens +++
pałątka zielona Chalcolestes viridis ++
straszka pospolita Sympecma fusca +++
pióronóg zwykły Platycnemis pennipes ++
tężnica wytworna Ischnura elegans +++
tężnica mała Ischnura pumilio +++
nimfa stawowa Enallagma cyathigerum +++
łątka dzieweczka Coenagrion puella +++
oczobarwnica większa Erythromma najas ++ 
łunica czerwona Pyrrhosoma nymphula ++ 
RÓŻNOSKRZYDŁE ANIZOPTERA 
żagniczka wiosenna Brachytron pratense ++ 
żagnica sina Aeshna cyanea +++
żagnica wielka Aeshna grandis ++ 
żagiew ruda Aeshna isoceles ++ 
żagnica jesienna Aeshna mixta +++
husarz wędrowny Anax ephippiger +
husarz władca Anax imperator +++
husarz ciemny Anax parthenope ++
szklarka zielona Cordulia aenea ++
ważka płaskobrzucha Libellula depressa +++
ważka czteroplama Libellula quadrimaculata +++
lecicha białoznaczna Orthetrum ablistylum +++
lecicha południowa Orthetrum brunneum +++
lecicha pospolita Orthetrum cancellatum +++
lecicha mała Orthetrum coerulescens +++
szafranka czerwona Crocothemis erythraea ++
szablak czarny Sympetrum danae +++
szablak wędrowny Sympetrum fonscolombii +++
szablak zwyczajny Sympetrum vulgatum +++
szablak krwisty Symetrum sanguineum +++
szablak przepasany Sympetrum pedemontanum  ++
szablak przypłaszczony Sympetrum depressiusculum +++
szablak późny Sympetrum striolatum +++
* zalotka większa Leucorrhinia pectoralis ++

jeden z większych zbiorników w piaskowni, fot. M. Wolny

piaszczyste brzegi pozbawione roślinności upodobały sobie szczególnie ważka płaskobrzucha Libellula depressa oraz lecichy - pospolita Orthetrum cancellatum i białoznaczna O. albistylum, fot. M. Wolny

samiec ważki płaskobrzuchej Libellula depressa często przysiada na wystających gałązkach czy patykach, jest to dogodny moment do fotografowania (07.06.2014), fot. M. Wolny

u ważek pary łączą się w tzw. tandemy, podczas których dochodzi do kopulacji, u łątki dzieweczki Coenagrion puella także składanie jaj do tkanek roślinnych przez samicę odbywa się w asyście samca, który trzyma samicę za przedplecze swoimi przydatkami analnymi - pilnuje w ten sposób aby jaja nie zostały zapłodnione przez innego samca (07.06.2014), fot. M. Wolny

wśród roślinności można zauważyć jedną z najmniejszych krajowych ważek - tężnicę małą Ischnura pumilio - tutaj samica w pomarańczowym młodocianym  ubarwieniu (13.07.2011), fot. P. Zabłocki

jedną z najczęściej spotykanych ważek różnoskrzydłych jest ważka czteroplama Libellula quadrimaculata (07.06.2014), fot. M. Wolny

nad sączącymi się zarośniętymi ciekami można zobaczyć lecichę małą O. coerulescens, fot. M. Wolny

samiec lecichy małej Orthetrum coerulescens ma szmaragdowe oczy i ciemny tułów, barwa niebieska ograniczona jest do odwłoka (23.08.2011), fot. M. Wolny

samiec lecichy południowej Orthetrum brunneum ma niebieskie: odwłok, cały tułów i czoło, ten gatunek preferuje średnio zarośnięte płytkie zbiorniczki wodne (13.07.2011), fot. P. Zabłocki

w piaskowni znaleźliśmy także stanowisko rosiczki okrągłolistnej Drosera rotundifolia (07.06.2014), fot. M. Wolny

a za jej sprawą (a raczej sprawką...) nowy gatunek ważki w piaskowni - łunicę czerwoną Pyrrhosoma nymphula - szkoda tylko, że w takich okolicznościach... (07.06.2014), fot. M. Wolny

widać samica łunicy czerwonej Pyrrhosoma numphula nie zachowała ostrożności... (07.06.2014), fot. M. Wolny

samiec husarza władcy Anax imperator - naszej największej ważki - najczęściej widywany jest w locie, ale czasem nadarza się okazja do jego sfotografowania (07.06.2014), fot. M. Wolny

samiec chronionego gatunku - zalotki większej Leucorrhinia pectoralis (07.06.2014), fot. M. Wolny