sobota, 16 sierpnia 2014

Nasze pierwsze spotkanie ze straszką syberyjską Sympecma paedisca

straszka syberyjska, fot. M. Wolny
Od początku naszych badań nad ważkami w woj. opolskim intensywnie poszukujemy straszki syberyjskiej Sympecma paedisca. Niestety jak do tej pory nie udało nam się obserwować tego gatunku na Opolszczyźnie. Pierwszy raz zresztą, gatunek ten był w województwie odnotowany całkiem niedawno (Buczyński i in. 2013). Wykazany był na podstawie jednej larwy wyłowionej na terenie kopalni w Górażdżach. Sraszka syberyjska jest jednym z dwóch gatunków rodzaju Sympecma, które występują na obszarze kraju. Oba mają ciekawy cykl rozwojowy, całkiem odmienny od pozostałych przedstawicieli krajowej odonatofauny. Rozwój larwalny europejskich gatunków ważek może zamykać się w jednym sezonie lub trwać nawet kilka lat, ale we wszystkich przypadkach imagines pojawiają się od wiosny do jesieni, zimę natomiast spędzają wyłącznie w postaci larwalnej. U obu gatunków straszek natomiast, larwy wylęgają się z jaj złożonych wczesną wiosną i po linieniu imaginalnym, mniej więcej od początku lipca pojawia się stadium dojrzałe. Ważki po uzyskaniu zdolności do lotu i wybarwieniu się najczęściej opuszczają zbiorniki wodne. W postaci dojrzałej właśnie gatunki te spędzają okres spoczynku zimowego. Możemy je wtedy obserwować w miejscach znacznie oddalonych od wszelkich zbiorników wodnych – śródleśnych polanach, łąkach czy nieużytkach. Zimują siedząc wśród roślinności zielnej, na tle której, za sprawą swojego kryptycznego ubarwienia są zupełnie niewidoczne. W efekcie tego specyficznego cyklu rozwojowego straszki są pierwszymi gatunkami ważek, które możemy obserwować wczesną wiosną, a nawet w środku zimy podczas hibernacji. Nad zbiornikami wodnymi pojawiają się już podczas pierwszych słonecznych dni, gdzie dochodzi do łączenia się w tandemy, kopulacji i składania jaj. Cykl rozwojowy zamyka się, a osobniki imaginalne żyją jeszcze mniej więcej do połowy czerwca. Straszka pospolita zamieszkuje całą Polskę, stając się wyraźnie mniej liczna w północno-wschodniej części kraju, straszka syberyjska natomiast najliczniejsza jest na północy i wschodzie, praktycznie nie jest notowana w południowo-zachodniej części kraju (Bernard i in. 2009). W województwie dolnośląskim stwierdzona była tylko w Dolinie Baryczy - UTM: XT41 i XT71 (Bernard i in. 2009, Jarzembowski i Matraj 2014) i w okolicach Skoroszowa - UTM: XS59 (Smolis i in. 2012). W województwie opolskim, mimo poszukiwań nam nie udało się jej jeszcze obserwować (choć jak pisaliśmy powyżej została już tu stwierdzona), w woj. śląskim notowana jest na pojedynczych stanowiskach (Miszta 2010). W Polsce objęta jest ochroną. Dwa samce i dwie samice tego gatunku udało nam się wypatrzeć 9 sierpnia obok 62 osobników straszki pospolitej nad stawami hodowlanymi koło miejscowości Nowa Wieś Goszczańska na obszarze Parku Krajobrazowego „Dolina Baryczy” (UTM: XT70, 51°26′16,4″N, 17°27′45,8″E). Gatunek ten z tego kwadratu UTM nie był jeszcze podawany.

ubarwienie obu gatunków straszek latem i jesienią jest beżowopiaskowe, ciemne pasy na górnej powierzchni tułowia i odwłoka są błyszcząco zielone, z czasem ubarwienie ciemnieje i matowieje, górna część oczu na wiosnę staje się niebieska; u widocznej na zdjęciu samicy straszki syberyjskiej Sympecma paedisca górny pas na tułowiu jest szerszy od dolnego, a na jego dolnej krawędzi znajduje się trójkątny lub kwadratowy ząbek, dolny pas jest znacznie węższy, pofalowany, a czasem nawet przerwany, fot. P. Zabłocki
samica straszki syberyjskiej, fot. P. Zabłocki
samiec straszki syberyjskiej, fot. M. Wolny
oba pasy na tułowiu u straszki pospolitej Sympecma fusca są podobnej szerokości o niemal prostych krawędziach, fot. M. Wolny
samiec straszki pospolitej, fot. M. Wolny

Literatura
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.

Buczyński P., Brożonowicz A., Czerniawska-Kusza I. 2013. A disjunctive site of Sympecma paedisca (Brau.) (Odonata: Lestidae) in Opole Silesia (south-western Poland). Čas. Slez. Muz. Opava (A), 62: 45–50.
Jarzembowski P., Matraj M. 2014. Pierwsze stwierdzenia chronionego gatunku ważki (Odonata) Sympecma paedisca (Brauer, 1877) w województwie dolnośląskim. Wiad. Entomol. 33 (1): 6879.
Miszta A. 2010. Czerwona lista ważek województwa śląskiego – stan na rok 2010. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice, ss. 40.
Smolis A., Kadej M., Bena W., Malkiewicz A., Zając K., Mańkowska-Jurek D., Rąpała R. 2012. Nowe dane o rozsiedleniu ważek (Insecta: Odonata) na Śląsku. Przyroda Sudetów, 15: 57–66.

22 komentarze:

  1. Piękne i wydają się być bardzo delikatne ! Ciekawe informacje i fantastyczne zdjęcia !
    Pozdrawiam serdecznie :)

    OdpowiedzUsuń
  2. U siebie w Dolinie Baryczy szukałam ale nie trafiłam na "ząbek" (jeszcze) gratuluję że udało się to Wam

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. A w jakiej okolicy? Sprawdzimy czy w danym kwadracie UTM były notowane..., pozdrowienia i udanej niedzieli!

      Usuń
  3. Great! Nice pictures and interesting story! I have never seen this Sympecma paedisca
    It is on my list of wishes ;-) to find one! Rather common in the Netherlands is the Sympecma fusca, in fact there are two of them in my garden for a while.
    nice weekend,
    Maria

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. We wish you a quick meet with the Sympecma paedisca :-).
      Greetings

      Usuń
  4. Ciekawy artykuł.Zastanawiam się czy na obrzeżach lasu górażdżańskiego by się jej nie spotkało?Muszę znowu zrobić partyzantkę na kopalnię tylko ta pogoda nie sprzyja:(

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Trzeba sprawdzać, każdego osobnika straszki... może kiedyś trafimy na paedisca..., pozdrowienia

      Usuń
  5. Jak dla mnie rewelacja!!!!
    Chyba kiedyś widziałem podobne ważki w okolicach wąwozu Zimnej Wody na Górze św. Marcina - lecz wtedy nie zwróciłem na nie uwagi- obiecuję zapamiętać i poszukać przyszłej wiosny.
    Czasami coś ciekawego udaje mi się znaleźć np lecichę małą
    http://makrodrogi.blogspot.com/2009/06/sensacyjne-odkrycie-we-wasnym-archiwum.html

    OdpowiedzUsuń
  6. Gratulacje !........jak widać kto szuka ten znajdzie ( a wasze wprawne oko zawsze coś ciekawego wypatrzy). Informacje i zdjęcia super. Pozdrawiam :)

    OdpowiedzUsuń
  7. That one certainly blends in well!

    OdpowiedzUsuń
  8. Thank you for this interesting and superbly illustrated account, showing the differences between the two species, and telling us of their very unusual life-cycle. I'm so pleased to hear that you found the rare Siberian Winter Damsel too! Best wishes from a windy UK - - Richard

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Thanks Richard for your kind words!
      Best wishes from a cloudy Poland :-)

      Usuń
  9. Really beautiful photographed. Brown winter damsel I find one of the most beautiful damsels:-) Very clear information and instructive:-)
    ***************
    Naprawdę piękne fotografowane. Brązowy zima panienka znaleźć jedną z najpiękniejszych dziewcząt:-) Bardzo jasne informacje i pouczające:-)

    OdpowiedzUsuń
  10. Nie wiedziałem że są ważki, które hibernują jako osobniki dojrzałe, myślałem że zawsze zimują jako larwy w rozmaitych zbiornikach. To dla mnie nowa i bardzo zaskakująca informacja. Dzięki!
    Fotosy rewelka! Gratulacje :)
    Pozdro/Miki

    OdpowiedzUsuń
  11. Brilliant pics Mickal, ass always color, sharpness and compo are very well balanced, very nice work, i'm impressed.

    grt, Ludo

    OdpowiedzUsuń
  12. The commentaries that accompany your illustrations are second to none. You are doing really interesting and significant work.

    OdpowiedzUsuń
  13. Gratuluje wiec kolejnego gatunku. I super zdjeć jak zawsze

    OdpowiedzUsuń