O choinkach słów kilka

Coraz bliżej święta, coraz bliżej święta... Jak powszechnie wiadomo, nieodłącznym elementem każdego grudnia są Święta Bożego Narodzenia. Już w listopadzie można poczuć świąteczną atmosferę: ulice, latarnie, place i rynki są upiększone różnokolorowymi świątecznymi symbolami. Jednym z nich jest przyozdobione światełkami, bombkami, słodyczami świąteczne drzewko ogólnie nazywane choinką. Może być ona sztuczna lub naturalna, byleby zielona. Należy tu wspomnieć, że oprócz zbliżających się Świąt, jest jeszcze jeden dodatkowy powód do opublikowania tego artykułu. 19. grudnia obchodziliśmy jedno ze świąt nietypowych, a mianowicie „Dzień wiecznie zielonych roślin”. A choinka musi być zielona. Jeśli chodzi o sztuczne, to nie ma większego problemu z doborem gatunku, jeśli jednak bierzemy pod uwagę żywe drzewko mamy do wyboru kilka opcji. Dzisiejszy artykuł poświęcamy właśnie rozpoznawaniu kilku podstawowych gatunków drzew iglastych, jakie możemy spotkać, nie tylko w szkółkach czy punktach sprzedaży drzewek, ale także w parkach, ogródkach i oczywiście lasach. Zacznijmy od wyjaśnienia skąd wzięła się tradycja ubierania choinki. Jak łatwo się domyślić, nie jest to nasza „rodzima” tradycja. Wszystko zaczęło się w Niemczech, gdzie praktyka strojenia świątecznego drzewka znana była już XVI w., i wywodzi się z tradycji ewangelickiej. Następnie manierę tą przyjęli Francuzi, po czym rozeszła się do pozostałych krajów Europy i Ameryki Północnej. Do Polski zwyczaj ten dotarł 200 lat później, w czasie zaborów, na przełomie XVIII i XIX w. Jak łatwo się domyślić pierwsze choinki pojawiły się w zaborze pruskim. Początkowo w strojenie choinki bawili się tylko arystokraci, następnie zwyczaj przyjął się we wszystkich domach. Choinka koniecznie musi być zielonym drzewkiem iglastym, symbolizującym życie, odradzanie się i nadzieję. Czy ktoś wyobraża sobie jako choinkę buka zwyczajnego Fagus sylvatica albo brzozę brodawkowatą Betula pendula? W nazewnictwie przyrodniczym słowo takie jak „choinka” nie występuje, ale istnieje gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych o nazwie choina kanadyjska Tsuga canadensis, nie występuje naturalnie w Europie, można ją zobaczyć tylko w Ameryce Północnej i Azji Wschodniej. W Polsce mianem choinki najczęściej nazywane są drzewa takie jak: sosny Pinus sp., świerki Picea sp. i jodły Abies sp. W dzisiejszym artykule skupiamy się na rozpoznawaniu powszechnie występujących przedstawicieli tych rodzajów. Dodatkowo opisaliśmy 3 inne gatunki, które według nas wydają się być interesujące, a ich elementy mogą być wykorzystywane np. w świątecznych stroikach. Na podstawie opisów i zdjęć powinniście rozpoznać je w terenie. Na koniec artykułu, krótki test z pozyskanej wiedzy polegający na rozpoznaniu przynależności gatunkowej szyszek przedstawionych na zdjęciach. Zachęcamy do uważnego przestudiowania poniższego tekstu😊. 

Zacznijmy od sosny zwyczajnej Pinus sylvestris. To jeden z najpospolitszych gatunków sosny na terenie Polski. Jednak gatunków sosen jest bardzo wiele, sosną też jest np.: kosodrzewina Pinus mugo, duża część z nich została sprowadzona do naszego kraju, jako drzewa ozdobne. Sosna zwyczajna tworzy jednolite lasy iglaste nazywane borami sosnowymi lub wchodzi w skład lasów mieszanych. Drzewo to ma prosty pień, zakończony parasolowatą koroną. Gałązki oraz górna część pnia pokryte są łuszczącą się płatami rdzawo-pomarańczową korą. Jest to jedna z cech umożliwiających odróżnienie jej od niedalekiej kuzynki sosny czarnej Pinus nigra, która ma jednolitą, ciemną korę na całej długości pnia. Sosna zwyczajna posiada igły o długości od 4 do 10 cm, które osadzone są na gałązce parami. Szyszki są niewielkie, (np. w porównaniu do szyszek sosny wejmutki Pinus strobus opisanej niżej), dochodzą do 7 cm długości, mają na początku rozwoju zielony kolor i stożkowaty kształt, następnie brązowieją i pękają nabierając bardziej kulistego kształtu. 

Gałązka sosny zwyczajnej Pinus sylvestris. 

Dość długie igły osadzone po dwie na krótkopędzie. 

Szyszka sosny zwyczajnej Pinus sylvestris.
 Niewielka szyszka o stożkowatym kształcie. 

Kolejnym znanym drzewem iglastym powszechnie występującym na terenie naszego kraju jest świerk pospolity Picea abies. Cechą rozpoznawczą świerka pospolitego są długie szyszki, które zwisają z gałązek, swoim kształtem i wielkością przypominają nieco cygaro. Opadają one na ziemię w całości i w takiej formie możemy je znaleźć pod drzewem. Kora świerka pospolitego jest grubo popękana. Igły są ciemnozielone, ale krótkie (osiągające do 2,5 cm długości), pojedynczo, szczotkowato osadzone na gałązce. Ogólny pokrój drzewa przypomina swoim kształtem dziecięce rysunki typowych świątecznych choinek. 

Gałązka świerka pospolitego Picea abies. 

Widoczne krótkie igły, pojedynczo osadzone na gałązce. 

Szyszka świerka pospolitego Picea abies w kształcie cygara zwisająca z gałązki. 

Następnym gatunkiem czekającym na przedstawienie jest jodła pospolita Abies alba. W odróżnieniu od pozostałych opisywanych drzew, jodła ma gładką, szarą korę, na której często można zaobserwować kropelki żywicy. Co ważne, jej szyszki „stoją” na gałązkach niczym świece. Bardzo rzadko znajdziemy pod jodłą jej szyszki – zazwyczaj rozpadają się one jeszcze na drzewie pozostawiając po sobie tylko sterczące trzpienie (oś). Szyszki początkowo są zielone i walcowate, a następnie brązowieją i rozpadają się na pojedyncze łuski, które możemy znaleźć pod drzewem (co zostało przedstawione na zdjęciach na przykładzie jody kaukaskiej Abies nordmanniana). Igły jodły pospolitej mają do 3 cm długości, są ciemnozielone i posiadają od spodu 2 białe paski oraz są zaokrąglone na końcach (czyli nie kłują, tak jak igły świerka). Cechą odróżniającą ją od sosny i świerka jest ułożenie igieł. Igły jodły są ułożone płasko, odsłaniając gałązkę. To jest cecha, dzięki której możemy odróżnić jodłę pospolitą od jodły kaukaskiej, której igły również nie są ułożone płasko, ale do przodu i do góry, co sprawia, że nie widać gałązki. W pozostałych cechach te dwa gatunki są praktycznie identyczne. 

Wierzch gałązki jodły pospolitej Abies alba.

Widoczne krótkie, tępo zakończone igły tworzące płaską strukturę.

Spód gałązki jodły pospolitej Abies alba.
Widocznie jaśniejsza przez obecność białych pasków. 

Fragment szyszki jodły pospolitej Abies alba, pozostała część rozpadła się wcześniej. 

Gałązka jodły kaukaskiej Abies nordmanniana. 

Widoczne białe paski od spodniej strony igieł, jednak ich ułożenie nie jest płaskie jak w przypadku jodły pospolitej.

Szyszka jodły kaukaskiej Abies nordmanniana przed rozpadem. 

Fragment pnia z gałązkami sosny kaukaskiej Abies nordmanniana. 

Widoczne są pozostałości po szyszkach: część łusek oraz trzpienie. Podobny widok zaobserwujemy na jodle pospolitej Abies alba. 

Na takie fragmenty rozpadają się szyszki jodły kaukaskiej Abies nordmanniana, które możemy znaleźć pod drzewem. Podobne znajdziemy pod jodłą pospolitą Abies alba. 

Przyszła pora na mniej znane gatunki iglaste, zacznijmy od daglezji zielonej Pseudotsuga menziesii. 

Daglezja zielona Pseudotsuga menziesii to pochodzące z Ameryki Północnej drzewo iglaste, posiadające krótkie, miękkie, niekłujące igły, z delikatnymi białymi paskami na spodniej stronie. Igły po roztarciu w palcach uwalniają lekko cytrusowy zapach. Charakterystyczne są także szyszki, w których łuski okrywające wystają poza łuski nasienne, tworząc ładną kompozycję. Mają długość do 10 cm. Zwisają z gałązek. Daglezja zielona dorasta w swojej ojczyźnie do 100 m wysokości, w Polsce osiąga tylko połowę tej wartości. 

Gałązka daglezji zielonej Pseudotsuga menziesii, igły są krótkie, miękkie i pachnące po roztarciu. 

Szyszka daglezji zielonej Pseudotsuga menziesii.
Widoczne na zdjęciu dwa rodzaje łusek. 

Szyszki daglezji zielonej Pseudotsuga menziesii są dzięki swojej budowie bardzo dekoracyjne, świetnie nadają się do stroików czy wieńców świątecznych. 

Sosna wejmutka Pinus strobus to także drzewo iglaste o dużej rozłożystej koronie, pochodzące z Ameryki Północnej. Jej igły zebrane są po 5 na krótkopędach, jednak są długie i w dotyku miękkie, sprawiające wrażenie wiotkich. Szyszki są długie (nawet do 20 cm), zwisające z gałązek, często zabarwione na biało przez żywicę. Przez co należy uważać podczas spacerów w parku z dziećmi, które uwielbiają je brać do rąk, po czym są ubrudzone trudno zmywalną żywicą sosnową. Najstarsza i największa sosna wejmutka na Opolszczyźnie znajduje się w części francuskiej parku w Pokoju, jest to też najgrubszy okaz tego gatunku w Polsce, o obwodzie pnia ponad 5 m. 

Gałązka sosny wejmutki Pinus strobus. 

Widoczne długie, miękkie igły, osadzone po 5 na krótkopędach. 

Szyszka sosny wejmutki Pinus strobus.

Długa, wąska szyszka z widocznymi białymi plamami żywicy. 

Przyszła pora na ostatnie z drzew iglastych, które chcieliśmy omówić. To modrzew europejski Larix decidua. Drzewo to zrzuca igły na zimę, dlatego chyba nikomu przez myśl nie przeszłoby wykorzystanie tego gatunku, jako choinki. Igły są krótkie, miękkie i zebrane w pęczki po kilkadziesiąt. Szyszki są małe, do 4 cm długość, kuliste lub lekko wydłużone. Co ciekawe, żywicę z modrzewi wykorzystuje się do produkcji terpentyny weneckiej, która dodawana do farb ułatwia pracę malarzom artystom. Podobno takich farb używali tacy mistrzowie pędzla jak Rubens i Rembradt. 

Szyszka i gałązka modrzewia europejskiego Larix decidua.

Widoczna część igieł w pęczku, część już opadła. 

Szyszki modrzewia europejskiego Larix decidua na gałązce. 

Pomimo braku igieł także bardzo dobrze nadają się do różnych bożonarodzeniowych dekoracyjnych kompozycji. 

A na koniec obiecana zagadka z rozpoznawania szyszek gatunków opisanych w artykule: Z jakich gatunków drzew pochodzą kolejno ponumerowane szyszki? Popatrzcie i sprawdźcie swoją wiedzę. Chętni są proszeni o wpisanie w komentarzach odpowiedzi. Dziękujemy za uwagę i powodzenia😊.

J jak.. jeż, jastrząb, jarzębatka

W naszym „Eksponatowym abecadle” przyszedł czas na literę „J”. W tym przypadku nie mieliśmy problemu ze znalezieniem odpowiedniego eksponatu. Zdecydowaliśmy się po krótce opisać 3 gatunki: jeża Erinaceus sp., jastrzębia Accipiter gentilis i jarzębatkę Sylvia nisoria. Proponujemy na początek podróż do przeszłości. Proszę sobie przypomnieć znany z dzieciństwa wiersz Jana Brzechwy pt: „Jeż”: 

Idzie jeż, idzie jeż,

Może ciebie pokłuć też! 

Pyta wróbel: „Panie jeżu,

Co to pan ma na kołnierzu?” 

„Mam ja igły, ostre igły,

Bo mnie wróble nie ostrzygły!” 

Idzie jeż, idzie jeż,

Może ciebie pokłuć też! 

Zoczył jeża młody szczygieł:

„Po co panu tyle igieł?” 

„Mam ja igły, ostre igły,

Żeby kłuć niegrzeczne szczygły!” 

Sroka też ma kłopot świeży:

„Po co pan się tak najeżył?” 

„Mam ja igły, ostre igły,

Będę z igieł robił widły!” 

Wzięła sroka nogi za pas:

„Tyle wideł! Taki zapas!” 

W dziesięć chwil już była na wsi:

„Ludzie moi najłaskawsi,

Otwierajcie drzwi sosnowe,

Dostaniecie widły nowe!” 

Jeże nie wykorzystują swoich igieł do kłucia niegrzecznych szczygłów oraz nie są producentami wideł, mimo, że byłby to dość intratny interes biorąc pod uwagę, że duży dorosły jeż może mieć na sobie 5000 igieł. Jednak jeżowe igły były wykorzystywane już w dawno temu. W starożytnym Rzymie jeże były zwierzętami gospodarskimi, hodowano je na mięso i igły, które następnie były stosowane jako wrzeciona. W późniejszym czasie igły wykorzystywano m.in. w prosektoriach jako jedne z narzędzi. Jeże rodzą się już wyposażone w kolczastą zbroję, jednak początkowo są one białe i miękkie, z czasem stają się twarde i ostre. Jeże wykorzystują je w momencie zagrożenia, wtedy zwijają się w kulkę eksponując swoje igły w celu ochrony przez drapieżnikiem. Dodatkowo, głośno fuczy na napastnika i trzęsie się, absolutnie nie ze strachu, lecz żeby łatwiej zranić intruza kolcami. Fuknięcia, prychnięcia i różne inne dźwięki towarzyszą jeżom w ich codziennym życiu, np. podczas zalotów czy zwykłych spotkań z innymi jeżami. Potrafi wtedy dojść nawet do bójek między nimi, a jeże niczym bokserzy na ringu, używają do walki przednich łapek. Mimo, swojej zbroi jeżom zagrażają takie zwierzęta jak borsuki, lisy, psy, a także ptaki. Polują na nie puchacze Bubo bubo, po działalności których w lesie można zastać tylko wyprawioną kolczastą skórkę. A dokąd tupta nocą jeż? Trudno jednoznacznie powiedzieć, ale w większości przypadków tupta w poszukiwaniu pokarmu. Swe nocne wędrówki mogą odbywać nawet na odległość 2 km. Jeże zapadają w sen zimowy, do którego starannie się przygotowują poprzez nabieranie masy (nawet do 2 kg). Wraz nadchodzącymi chłodami, w organizmach jeży zachodzi wiele zmian. Gdy temperatura otoczenia spada poniżej 10°C zwalnia szybkość uderzeń serca (ze 181/min do 20/min), spada metabolizm, liczba oddechów oraz obniża się temperatura ciała z 36°C do ok. 5-6°C. A co jeśli temperatura spadnie poniżej 0°C, czy oznacza to dla jeża zamarznięcie? Nie, wtedy układ nerwowy reaguje, wysyła odpowiedni sygnał podnoszący metabolizm, dzięki czemu zostaje podniesiona ciepłota ciała. Jeże nie są wegetarianami, nie jedzą jabłek, które według niektórych nieprawdziwych rysunków noszą na grzbietach. Jeże są mięsożerne, odżywiają się m.in. owadami, ślimakami, dżdżownicami. W Polsce występują dwa gatunki jeży, które są bardzo trudne do rozróżnienia i wymaga to specjalistycznej wiedzy. Możemy w kraju spotkać jeża zachodniego E. europaeus i wschodniego E. roumanicus, oba gatunki objęte są ochroną częściową. Kolce mogą uchronić jeże przed atakami drapieżników, jednak nie ochronią jeży przed kolizją z samochodem. Dużo jeży podczas swoich nocnych wędrówek ginie pod kołami, w trakcie próby przedostania się z jednej strony na drugą. Jeżeli mamy więc możliwość, spróbujmy je przepuścić lub przenieść na drugą stronę. Ze względu na ich nocną aktywność możemy nie mieć świadomości obecności jeża w naszym ogrodzie, dlatego na wszelki wypadek nie usuwajmy wszystkich liści z posesji, a pozostawmy stertę, która może okazać się nieocenionym schronieniem dla tych sympatycznych zwierząt. 

Eksponat jeża zachodniego Erinaceus europaeus

Jastrząb Accipiter gentilis 

Dla nas – przyrodników, słowo jastrząb kojarzy się jednoznacznie z dużym drapieżnym ptakiem. Jednak słowo to ma wiele znaczeń. Oto przykłady: Jastrząb to nazwa polskiego okrętu podwodnego (ORP Jastrząb), dwóch trałowców oraz rosyjskiego okrętu wojennego. Jastrząb to też nazwa polskich samolotów np.: IS-4 Jastrząb to polski szybowiec akrobacyjny. Na mapie naszego kraju możemy odnaleźć 3 wsie o nazwie Jastrząb, aż 8 wsi o nazwie Jastrzębie, w tym jedną znajdującą się w naszym województwie, w gminie Namysłów. Wracając jednak do naszego eksponatu, który jest niewątpliwie ptakiem (a nie samolotem czy okrętem), to jest to zwinny drapieżnik. Najczęściej poluje z zasiadki, zaskakując niczego nie spodziewającą się ofiarę. Potrafi także aktywnie ścigać ofiarę w niskim locie nad ziemią lub atakować pikując z wielką prędkością z dużej wysokości. Stosunkowo krótkie i zaokrąglone skrzydła oraz długi wachlarzowaty ogon umożliwiają mu zwinne manewrowanie wśród drzew i krzewów. Jest bardzo wszechstronnym i silnym łowcą, potrafiącym pochwycić ofiarę w powietrzu, na ziemi, w gęstych krzakach a nawet podjąć wprost z wody. Podobnie jak u innych gatunków ptaków szponiastych, samica jest większa od samca. U jastrzębia różnice te są wyjątkowo widoczne, długość ciała samic wynosi 60-66 cm a waga od 0,9 do 1,6 kg, natomiast samce ważą od 0,6 do 1 kg przy długości ciała 48-58 cm. W wyniku tych różnic, obie płcie polują na innej wielkości ofiary, dzięki czemu para jastrzębi nie eksploatuje w rewirze lęgowym nadmiernie jednego gatunku ofiar. Dzięki tym wszystkim przystosowaniom i umiejętnościom dieta jastrzębi jest niezwykle urozmaicona, polują na ptaki do wielkości kury i ssaki do wielkości zająca. Zamieszkują głównie luźne, stare drzewostany iglaste. Terytorium jednej pary tego gatunku może mieć powierzchnię 30–50 km2. Wyprowadzają jeden lęg w roku, który składa się zwykle z 3-4 jaj o jasnoniebieskiej barwie. Młode jastrzębie uzyskują zdolność lotu po miesiącu od wyklucia. Mimo, że nie jest ptakiem specjalnie rzadkim, to trudno jest go zaobserwować, dzieje się tak ponieważ prowadzi dość skryty tryb życia. Ubarwieniem także raczej wtapia się w otoczenie. Wierzch ciała jest brązowoszary u dorosłych samic i łupkowoszary u samców, spód ciała jest biały pokryty gęstym prążkowaniem. Młode ptaki są bardziej brązowe z wierzchu i gliniastożółte od spodu z wyraźnym podłużnym kreskowaniem. Charakterystyczne dla gatunku jest występowanie na ogonie czterech szerokich ciemnych pasów. Jastrząb występuje na terenie całego kraju nie omijając obszarów górskich. Liczebność populacji krajowej szacowana jest 4,7 – 6,2 tys. par. Najliczniejszy jest na Śląsku i w Wielkopolsce. W mentalności polskiego społeczeństwa jastrzębie od dawna były napiętnowane negatywnymi uczuciami, kojarzone ze wszystkim co złe. Niektórzy zapewne pamiętają taką bajkę z przeszłości pt. „Przygód kilka wróbla Ćwirka”. W niej jastrząb jest przedstawiany jako czarny charakter. Niestety, jest to odbicie opinii o tym gatunku ludności wiejskiej i myśliwych, którzy uważali jastrzębie za wszystko co najgorsze, obciążali je winą za straty wśród hodowanego ptactwa i spadającą liczebność zwierzyny łownej. Wyjątkową nienawiścią do jastrzębi (a przy okazji także wszystkich innych gatunków ptaków drapieżnych) pałali także hodowcy gołębi. Zła opinia doprowadzała często do przypadków niszczenia lęgów przez mieszkańców wsi, którzy w tym celu przeszukiwali lasy. Nie tylko niszczono jaja, ale zabijano pisklęta i dorosłe osobniki. Takie zachowanie nie tylko było okrutne ale i bezsensowne, gdyż większość pożywienia jastrzębi (aż 85%) to krukowate, śpiewające i grzebiące ptaki do wielkości drozda, nie mające większego znaczenia gospodarczego dla ludzi. Obecnie takie zachowania są prawnie zakazane, bo jastrząb jest objęty ścisłą ochroną gatunkową. 

Eksponat jastrzębia Accipiter gentilis

Jarzębatka Sylvia nisoria 

Kolejnym, ostatnim już w tym poście gatunkiem na literę „J” jest jarzębatka Sylvia nisoria. Mimo dość podobnej polskiej nazwy gatunkowej do poprzednio opisywanego gatunku, jest to pak należący do rodziny pokrzewkowatych. Spośród innych gatunków w naszej faunie i należących do tej rodziny jarzębatka jest największa. Podobnie jak u jastrzębia, spód ciała ma biały w delikatne ciemne prążki oraz szary wierzch ciała. Jednak wielkością jest oczywiście nieporównywalnie mniejsza. Jarzębatka jest wielkości słowika Luscinia luscinia, o długości ciała sięgającej 15 cm (patrz wyżej: długość ciała samicy jastrzębia). Jarzębatka zasiedla zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, często kolczaste. Często można ją spotkać w tych samych siedliskach co gąsiorka Lanius corullio. Właśnie w takich krzewach buduje swoje gniazdo, do którego samica składa 4-5 oliwkowozielonych, nakrapianych jaj. Jarzębatki mogą tworzyć pary monogamiczne, ale czasem zdarza się, że samiec znajduje sobie drugą partnerkę. Jak wszystkie pokrzewki, jarzębatki odżywiają się głównie bezkręgowcami (pająkami oraz owadami) urozmaicając swój pokarm (częściej jesienią) owocami. Jest to gatunek wędrowny, przylatuje do nas w kwietniu i maju, a odlatuje w sierpniu i wrześniu. Swoje zimowiska ma we wschodniej części Afryki. Ze względu na skryty tryb życia, jest rzadko obserwowanym gatunkiem. Najłatwiej wykryć ją po jej charakterystycznym perlistym i głośnym śpiewie, którego możecie posłuchać tutaj: https://www.glosy-ptakow.pl/jarzebatka/. Nasza krajowa populacja została oszacowana na 63-120 tys. par lęgowych. Gatunek objęty jest w Polsce ochroną ścisłą, wymieniony jest także w załączniku I Dyrektywy Europejskiej o ochronie dzikiego ptactwa tzw. Dyrektywy Ptasiej. Największym zagrożeniem dla istnienia tego gatunku jest niszczenie jego siedlisk, czyli miejsc życia. Nadmierne usuwanie śródpolnych zadrzewień, rzędów krzewów, a nawet pojedynczych krzewów na skrajach lasów, znacznie ogranicza liczbę możliwych do zajęcia terytoriów.

Eksponat jarzębatki Sylvia nisoria

Pierwszogrudniowy artykuł z przymrużeniem oka :-)

Dzisiaj 1 dzień grudnia. Czy wiecie może jakie przypada dzisiaj święto? W ramach podpowiedzi, cytujemy wiersz znanego nam wszystkim, wybitnego polskiego komediopisarza, Aleksandra Fredry. Celowo nie podajemy tytułu😊

„Od pra­wie­ków w ca­łym świe­cie,
Kogo kol­ka w boku gnie­cie,
Każ­dy so­bie pier­dzi chęt­nie,
Ci­cho, smut­no lub na­mięt­nie.

Sta­ry, mło­dy, mały, duży,
Wszyst­kim dym się z d**y ku­rzy,
Każ­dy chęt­nie por­t­ki pru­je,
Bliź­nim pod nos po­pier­du­je.

Pier­dzą pan­ny, do­bro­dzie­je,
Księ­ża, szlach­ta i zło­dzie­je,
Na­wet pa­pież cho­ciaż mier­nie,
Też ka­dzi­dłem so­bie pierd­nie.

Pier­dzą lu­dzie na sie­dzą­co,
Na sto­ją­co i cho­dzą­co,
Pier­dzą na­wet przy ko­cha­niu,
By dać tak­tu jak przy gra­niu.

Kra­sa­wi­ce w wie­ku kwie­cie,
Pier­dzą ci­cho jak na fle­cie,
A po­waż­ne w wie­ku damy
Wy­pier­du­ją całe gamy.

I w te­atrze i w ko­ście­le,
W dnie po­wsze­dnie i nie­dzie­le,
I fi­lo­zof i ma­to­łek,
Każ­dy pier­dzi cią­gle w sto­łek.

Je­den prze­brał w ja­dle miar­kę
I ma w d****e oli­wiar­kę.
Gdy chciał pierd­nąć na od­mia­nę,
O****ł okna, drzwi i ścia­nę.

Ten zaś smro­dzi jak nie­cno­ta,
Jak­by zjadł zde­chłe­go kota.
A kie­dy się czosn­ku naje,
To aż wia­trak w oknie sta­je.

A ten trze­ci jest w hu­mo­rze,
Kie­dy pierd­nąć so­bie może,
Więc na­tę­ża siłę całą
By po­pier­dzieć chwi­lę małą.

Tam ją­ka­ła w ką­cie stoi,
D**ę ści­ska bo się boi,
Chciał­by so­bie pu­ścić bąka,
Lecz w pier­dze­niu też się jąka.

Jed­nym sło­wem w ca­łym świe­cie,
Kogo bzdzi­na w d***e gnie­cie,
Wszy­scy niech se pier­dzą chęt­nie,
Ci­cho, smut­no lub na­mięt­nie.”

Myślę, że już wiecie jakie święto dzisiaj obchodzimy. To Światowy Dzień Puszczania Bąków. Z tej okazji postanowiliśmy napisać artykuł o bąku Botaurus stellaris, którego eksponat można oglądać na naszej wystawie czasowej „Ptaki i ssaki siedlisk wodnych Śląska” w Muzeum Czynu Powstańczego w Górze Św. Anny (oczywiście, od kiedy sytuacja pozwoli ponownie otworzyć muzea dla zwiedzających). Wracając do naszego dzisiejszego bohatera – bąk to oczywiście ptak z rodziny czaplowatych. Jest dość duży, a jego długość ciała osiąga 70-80 cm. Posiada bardzo maskujące ubarwienie w kolorach brązowym i rdzawym, dodatkowo plamkowane i prążkowane, co sprawia, że jest bardzo trudny do zauważenia wśród suchych trzcin i szuwarów. To właśnie tam spędza większość swojego życia. Potrafi przyjmować wyprostowaną postawę i poruszać się wraz z ruchem otaczających go trzcin, przez co jest praktycznie niezauważalny, nawet z niewielkiej odległości. Dzięki temu bywa nazywany „tancerzem trzcinowym”. Robi to zazwyczaj w momencie zagrożenia. Prowadzi skryty tryb życia, a momentem, w którym można dojrzeć bąka, jest jego przelot nad szuwarami. Jak to w przypadku bąków bywa, łatwiej jest go usłyszeć niż zobaczyć. Głos tej czapli słychać z daleka (nawet kilka kilometrów) i jest porównywalny do odgłosu dmuchania w pustą butelkę. Jak odzywa się bąk, możecie sprawdzić tutaj: https://www.glosy-ptakow.pl/bak/. Występuje na całym nizinnym obszarze kraju. Liczebność populacji jest szacowana na 4100-4800 samców. Gatunek związany jest ze zbiornikami wodnymi, których brzegi porośnięte są pasem trzcinowisk. Zasiedla naturalnie zbiorniki wodne takie jak jeziora i starorzecza, ale także sztuczne np.: stawy hodowlane, glinianki. Wśród szuwarów buduje swoje gniazdo w postaci platformy z trzcin, w którym samica składa od 4 do 5 brązowych jaj. Po niecałym miesiącu wylęgają się młode, które potrafią się „ulotnić” (w sensie nabycia umiejętności latania) z gniazda dopiero po 50 dniach. Bąki, jak to czaple, odżywiają się głównie rybami, płazami i wodnymi bezkręgowcami. To gatunek wędrowny, przylatuje do nas w marcu i kwietniu, a odlatuje na zimowiska od września do listopada. W ostatnich latach notuje się także pojedyncze zimujące osobniki. W Polsce jest gatunkiem objętym ochroną ścisłą, wymieniony w Dyrektywie Ptasiej. Zagrożeniem dla populacji bąka jest melioracja rozlewisk, regulacja rzek, usuwanie trzcinowisk czyli uogólniając niszczenie jego siedlisk. 

Tak więc o bąkach wiecie już wszystko co najważniejsze. Z tej okazji proponujemy uczcić święto, jak i zdobytą wiedzę, fasolową lub grochówką (co kto woli) 😊

Okaz bąka Botaurus stellaris. 

Okaz bąka Botaurus stellaris.