Pomyślna ochrona lęgów błotniaka łąkowego Circus pygargus w uprawach firmy TOP FARMS – wspomnienia z sezonu 2013

błotniak łąkowy - samiec, fot. P. Zabłocki

Od 2006 roku zajmujemy się czynną ochroną lęgów błotniaka łąkowego Circus pygargus na Śląsku. Działania ochroniarskie i badania nad tym gatunkiem w całej Polsce prowadzi Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”, z którym ściśle współpracujemy. Błotniak łąkowy jest rzadkim chronionym ptakiem drapieżnym, który lęgnie się na ziemi. Dawniej gniazdował na łąkach, turzycowiskach i innych terenach podmokłych. Od lat 90. XX wieku z powodu przekształceń i degradacji naturalnych siedlisk zaczął gniazdować w uprawach zbóż. Obecnie w niektórych regionach Polski, w tym także na Śląsku, 100% gniazd zakładanych jest w zbożach (najczęściej jęczmieniu, pszenicy i pszenżycie), rzepaku i nieco rzadziej w lucernie. I w tym tkwi właśnie największe zagrożenia dla tego gatunku. Jeżeli wiosna jest wczesna, a uprawy zaawansowane gdy ptaki przylecą z zimowisk w Afryce Środkowej, pisklęta mogą być zbyt małe aby opuścić gniazda przed żniwami – wtedy konieczna jest interwencja. Dlatego w maju i czerwcu jeździmy w znane nam lęgowiska tego gatunku i poszukujemy gniazd. Gdy zlokalizujemy lęg, musimy uzyskać zgodę właściciela pola na ustawienie ogrodzenia. Siatki zabezpieczają gniazdo przed lisami, wałęsającymi się psami i kotami, ale przede wszystkim uniemożliwiają odejście nielatającym jeszcze pisklętom poza gniazdo w trakcie żniw i dostanie się pod maszyny rolnicze. W ubiegłym sezonie tylko w woj. opolskim udało nam się w ten sposób ogrodzić 7 lęgów tego gatunku, przy okazji zaobrączkowaliśmy 20 piskląt i 24 ptaki dorosłe, które znakowane były standardowymi obrączkami Stacji Ornitologicznej Muzeum i Instytutu Zoologii PAN w Gdańsku oraz obrączkami kolorowymi, które można odczytać przez lornetkę lub lunetę. Najmilej z zeszłego sezonu wspominamy ochronę gniazd błotniaka łąkowego zlokalizowanych w uprawach pszenicy należących do firmy TOP FARMS z Głubczyc. Dzięki uprzejmości i dbałości o ekologię prezesów firmy, dostaliśmy zgodę na ustawienie ogrodzeń wokół gniazd – a było ich na jednym polu aż trzy – bowiem gatunek ten gnieździ się często w semikoloniach. Tak więc poniżej możemy pochwalić się fotorelacją z udanej ochrony tychże lęgów, a prezesom firmy jeszcze raz serdecznie dziękujemy za umożliwienie nam prowadzenia prac terenowych na swoich gruntach. Więcej o gatunku i jego ochronie można znaleźć na stronie Ochrona błotniaka łąkowego Circus pygargus w Polsce, w całości poświęconej ochronie i badaniom tego gatunku prowadzonym od 2005 roku przez Towarzystwo Przyrodnicze „Bocian”.

w pierwszym ze zlokalizowanych w czerwcu gniazd 2 lipca zastaliśmy trzy puchate pisklęta, widać dużą różnicę w wielkości poszczególnych piskląt ponieważ klują się tak jak były składane jaja czyli co dwa dni, fot. P. Zabłocki

w trzecim ze znalezionych gniazd były tylko dwa pisklęta i były one najmłodsze ze wszystkich, martwiliśmy się trochę czy zdążą opuścić gniazdo przed żniwami, fot. P. Zabłocki

drugie w kolejności znalezienia gniazdo zawierało ku naszej uciesze cztery pisklęta, które były najstarsze z tych trzech gniazd, fot. P. Zabłocki

tak widzą swoje pociechy przelatujący nad polem rodzice, fot. P. Zabłocki

siatki do grodzenia gniazd są duże i ciężkie, więc transportujemy je przyczepką (a w koszyku w bagażniku prowiant na całodzienną wyprawę...;-), fot. M. Wolny

transport ogrodzeń do gniazd nie jest prostą sprawą... aby nie podeptać zboża przenosimy je śladami ciągników robiących opryski, fot. P. Zabłocki

ustawienie ogrodzenia z gotowych elementów nie zajmuje dużo czasu, dzięki czemu rodzice i pisklęta nie są długo niepokojone, pośrodku ogrodzenia widać gniazdo, fot. P. Zabłocki

co zaskakujące tak widoczne z daleka ogrodzenie prawie natychmiast akceptowane jest przez ptaki dorosłe, które po naszym oddaleniu się wracają do codziennych obowiązków - karmienia piskląt i ich ochrony, fot. M. Wolny

młode w pozycji obronnej odwracają się na plecy i wystawiają szpony gotowe do ataku intruza; na zdjęciu widać założone obrączki - na lewej nodze metalowa, na prawej plastikowa w kolorze pomarańczowym z czarnym kodem literowo-cyfrowym, fot. M. Wolny

zwykle staramy się odłowić do obrączkowania także ptaki dorosłe, tym razem mieliśmy wielkie szczęście, bo udało nam się złapać rodziców piskląt ze wszystkich trzech gniazd; samice tego gatunku z wierzchu są brązowe i mają białe pokrywy nadogonowe, fot. P. Zabłocki

spód mają jaśniejszy z podłużnymi rdzawymi plamkami; na skrzydłach znajdują się ciemne pasy, najwyraźniejszy u tego gatunku jest środkowy pas na lotkach drugorzędowych, fot. P. Zabłocki

sterówki samic mają szerokie brązowordzawe pasy, fot. P. Zabłocki

dorosła samica ma żółte oko na jasnym tle oraz ciemniejszą plamę uszną, fot. P. Zabłocki

dorosłe samce błotniaków znacznie różnią się od samic ubarwieniem, u tego gatunku są srebrzystopopielate z wierzchu z czarnymi końcami skrzydeł i czarnym pasem u nasady lotek drugorzędowych, fot. P. Zabłocki

od spodu najdłuższe lotki pierwszorzędowe są czarne, na drugorzędowych znajdują się dwa czarne pasy, pokrywy podskrzydłowe są rdzawo plamkowane, fot. P. Zabłocki

środkowe sterówki samca są popielate, zewnętrzne są jaśniejsze i mają rdzawe prążki, fot. P. Zabłocki

głowa samca jest popielata, a oczy są cytrynowożółte, fot. P. Zabłocki

23 lipca pisklęta w dwóch gniazdach są już wyrośnięte i gotowe do ich opuszczenia, fot. M. Wolny

ćwiczący skrzydła młody samiec, który w pierwszym roku nie różni się upierzeniem od samic, próbuje siadać na wierzchołkach zbóż, fot. M. Wolny

na taki widok czekamy od początku sezonu - pisklę, które szczęśliwie opuściło gniazdo... w powietrzu radzi sobie już całkiem dobrze, fot. M. Wolny