 |
| samiec szklarnika leśnego Cordulegaster boltonii |
W
województwie opolskim szklarnik leśny po raz pierwszy stwierdzony został przez
Schuberta (1929), który obserwował ten gatunek w 4 miejscach na obszarze Gór
Opawskich. Następnie został wykazany dopiero w 1972 roku przez Mariana
Bielewicza w okolicach Dobrodzienia (okaz dowodowy znajduje się w Muzeum
Górnośląskim w Bytomiu). Kolejne obserwacje gatunku poczynione zostały dopiero
w czasach współczesnych. W 2003 roku stwierdzony został w pobliżu rezerwatu
Smolnik na rzece Budkowiczance (Dolný 2003, Dolný i inni 2007). Obserwacje
Kuńki i innych (2008) dostarczają sześciu nowych stanowisk położonych na rzekach:
Libawie, Czarnej Wodzie, Grabicy, Borkówce, Bogacicy oraz na bezimiennym cieku
w okolicach Kuźnicy Katowiskiej. Autorzy Ci ponownie wykazują go także w Górach
Opawskich – na Bystrym Potoku. W trakcie naszych obserwacji w 2011 roku udaje
nam się wykazać szklarnika leśnego w sumie na ośmiu nowych stanowiskach
położonych w czterech nowych kwadratach UTM (Zabłocki i Wolny 2012).
Obserwujemy go także na Bystrym Potoku w masywie Biskupiej Kopy. W trakcie
rozpoczętej w 2015 r. w ramach projektu „Inwentaryzacje
przyrodnicze kluczem do edukacji ekologicznej i ochrony bioróżnorodności w
województwie opolskim” obserwacji ważek, rozwój gatunku udaje nam się
stwierdzić na kolejnych 9 stanowiskach położonych w 8 nowych kwadratach UTM: YS14,
BB91, BB92, CB02, CB13, CB20, CA08, CA19 (dane niepublikowane). Mimo wykrycia
tylu nowych miejsc rozrodu tego rzadkiego i chronionego w kraju gatunku, stan
jego populacji w województwie nie rysuje się zbyt optymistycznie – miejsca jego
występowania są mocno rozproszone i ograniczają się często do zaledwie
kilkusetmetrowych odcinków cieków. Szklarnik leśny wpisany jest do Polskiej
Czerwonej Księgi Zwierząt, znajduje się także na europejskiej liście gatunków
zagrożonych (The IUCN Red List of Threatened Species) z kategorią LC –
mniejszego ryzyka. Największym, w naszych warunkach, zagrożeniem dla populacji
szklarnika leśnego są wszelkie przekształcenia w obrębie koryt rzecznych. Regulacje
linii brzegowej czy pogłębianie powodują zniszczenia siedlisk gatunku. Budowa w
obrębie zasiedlanych cieków stawów hodowlanych, skutkuje zmniejszeniem
prędkości przepływu wody, zamuleniem oraz zmianami właściwości
fizykochemicznych wody. Nie bez znaczenia pozostają także zręby i wycinki drzew
porastających i zacieniających zamieszkiwane cieki.
Literatura
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.
Dolný A. 2003. Faunistical data on endangered and protected dragonflies (Insecta: Odonata) in the polish part of Upper Silesia (opolskie and śląskie voivodships). Natura Silesiae Superioris, 7: 89–91.
Dolný A., Miszta A., Parusel J., B. 2007. Ważki (Insecta: Odonata) rezerwatu „Smolnik” (Szumirad, województwo opolskie). Natura Silesiae Superioris, 11: 75–83.
Kuńka A., Hebda G., Łęgowska D., Świerad R. 2008. Faunistical data on selected species of dragonflies (Insecta: Odonata) in the Opole Province (Southwest Poland). Opole Scientific Society Nature Journal, 41: 101–105.
Schubert K. 1929. Die Odonaten der Umgebung von Neustadt O.-S. Zeitschrift fur wissenschaftliche Insektenbiologie, 24 (4-5): 178–189.
Zabłocki P., Wolny M. 2012. Materiały do poznania niektórych chronionych, rzadkich i interesujących ważek (Insecta: Odonata) Śląska. Opolski Rocznik Muzealny, 19: 9–48.
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.
Dolný A. 2003. Faunistical data on endangered and protected dragonflies (Insecta: Odonata) in the polish part of Upper Silesia (opolskie and śląskie voivodships). Natura Silesiae Superioris, 7: 89–91.
Dolný A., Miszta A., Parusel J., B. 2007. Ważki (Insecta: Odonata) rezerwatu „Smolnik” (Szumirad, województwo opolskie). Natura Silesiae Superioris, 11: 75–83.
Kuńka A., Hebda G., Łęgowska D., Świerad R. 2008. Faunistical data on selected species of dragonflies (Insecta: Odonata) in the Opole Province (Southwest Poland). Opole Scientific Society Nature Journal, 41: 101–105.
Schubert K. 1929. Die Odonaten der Umgebung von Neustadt O.-S. Zeitschrift fur wissenschaftliche Insektenbiologie, 24 (4-5): 178–189.
Zabłocki P., Wolny M. 2012. Materiały do poznania niektórych chronionych, rzadkich i interesujących ważek (Insecta: Odonata) Śląska. Opolski Rocznik Muzealny, 19: 9–48.
 |
| nowe stanowiska szklarnika leśnego, wykryte w ramach inwentaryzacji ważek w 2015 roku, na tle danych literaturowych |
 |
| głaszczki wargowe szklarnika leśnego mają długie, ostre i zróżnicowanej wielkości "ząbki" |
 |
| larwy szklarnika leśnego na różnym etapie rozwoju, te o długości około 4 cm powinny opuścić wodę w najbliższym sezonie |
 |
| śródleśny potok koło Sławięcic, 21.10.2015 |
 |
| śródleśny potok koło Wojciechowa koło Olesna, larwy szklarnika znaleźć można w przybrzeżnych wypłyceniach z odkładającym się detrytusem |
 |
| pomiar temperatury wody w kontrolowanym cieku |
