Wiosenne przebudzenie straszki pospolitej Sympecma fusca

straszka pospolita, fot. M. Wolny

Podczas rekreacyjnej wycieczki do Parku Krajobrazowego Doliny Baryczy udało nam się zaobserwować mnóstwo osobników straszki pospolitej. Pierwszą straszkę zaliczyliśmy w tym miejscu prawie miesiąc temu – 02.03.2014. Zbudzona wiosennym słońcem poderwała się niemrawo do lotu i niestety przeleciała przez ogrodzenie, nie udało się więc oznaczyć gatunku. Polskę zasiedlają dwa gatunki straszek – pospolita Sympecma fusca i północna S. paedisca. Są one bardzo podobne do siebie, różnią się szczegółami, które można dostrzec na tułowiu i odwłoku, ale żeby to zrobić trzeba przyjrzeć się im z bliska, zrobić dobrą fotografię lub po prostu złapać delikwenta. Tym razem udało nam się stwierdzić, że w tym miejscu występuje straszka pospolita. Drugiego gatunku, który na południu kraju jest znacznie rzadszy, mimo intensywnych poszukiwań jeszcze nie udało nam się nigdzie wykryć. Na Śląsku straszka północna była do tej pory odnotowana na kilku stanowiskach w woj. śląskim (Miszta 2010), w woj. dolnośląskim występuje w dolinie Baryczy na granicy z Wielkopolską (Bernard in. 2009), stwierdzono ją także w okolicach Skoroszowa (Smolis i in. 2012), a ostatnio – po raz pierwszy dla woj. opolskiego wykryto ją na terenie wyrobisk w Górażdżach (Buczyński i in. 2013). Straszka pospolita natomiast występuje na obszarze całej Polski, choć w jej północno-wschodniej części jest wyraźnie rzadsza (Bernard 2009). Spotykamy ją regularnie na wielu stanowiskach we wszystkich trzech województwach południowo-zachodniej Polski. Oba gatunki straszek są pierwszymi, które możemy obserwować na wiosnę spośród wszystkich ważek, a to z prostej przyczyny – jako jedyne zimują w postaci imago (owad dojrzały) – pozostałe gatunki zimują w stadium jaja lub larwy i pojawiają się po opuszczeniu wody i linieniu imaginalnym. Aż dziw bierze, że straszki spędzają zimę wśród traw – i jak widać na zdjęciu są do tego świetnie przystosowane – ich kryptyczne ubarwienie w kolorze zeschłych traw stanowi znakomity kamuflaż. Kiedy siedzą wśród roślinności są bardzo mało widoczne. Nic więc dziwnego, że większość z nich zauważaliśmy dopiero w momencie poderwania się do lotu. Pierwsze intensywne słońce skłoniło straszki do wiosennych amorów. Większość z nich obserwowaliśmy w tandemach – samiec trzyma swoimi przydatkami analnymi samicę za wyrostki na przedpleczu – idealnie spasowane kształtem u obu płci poszczególnych gatunków. Przelatywały złączone w ten sposób nad groblami stawów. Potem zapewne w zaciszu nadbrzeżnej roślinności dochodziło do kopulacji. Samice przystępują po niej do składania jaj, z których wylegną się larwy, a te po krótkim życiu w wodzie pojawią się jako owady dojrzałe. Dzieje się to z początkiem lipca, czyli w okresie kiedy giną ostatni przedstawiciele pokolenia, które przetrwało zimę.

Stanowisko i szczegóły obserwacji
Skróty i symbole: tand. – tandem(y), exx. – osobniki, fot. – dokumentacja fotograficzna w bazie Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego.
woj. dolnośląskie:
* stawy hodowlane, Świniary ad Nowa Wieś Goszczańska, UTM: XT70, 51°26′05″N, 17°27′42″E
30.03.2014: ok. 50 exx., tand., 1♂ fot.
 

kryptycznie ubarwiona straszka pospolita - samiec, fot. P. Zabłocki

Literatura 
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.
Buczyński P., Brożonowicz A., Czerniawska-Kusza I. 2013. A disjunctive site of Sympecma paedisca (Brau.) (Odonata: Lestidae) in Opole Silesia (south-western Poland). Čas. Slez. Muz. Opava (A), 62: 45–50.
Miszta A. 2010. Czerwona lista ważek województwa śląskiego – stan na rok 2010. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice, ss. 40. 
Smolis A., Kadej M., Bena W., Malkiewicz A., Zając K., Mańkowska-Jurek D., Rąpała R. 2012. Nowe dane o rozsiedleniu ważek (Insecta: Odonata) na Śląsku. Przyroda Sudetów, 15: 57–66.