Płyń żółtobrzeżku, płyń...

pływak żółtobrzeżek - samica, fot. M. Wolny

Pływak żółtobrzeżek Dytiscus marginalis, o którym będzie tu mowa, jest przedstawicielem rodziny pływakowatych Dytiscidae, liczącej w Polsce 142 gatunki. Wszystkie bez wyjątku (tak postacie dojrzałe, jak i larwy) żyją w środowisku wodnym, do którego świetnie się przystosowały. Jednakże mimo ich „wodnego” charakteru, należy je raczej uważać za chrząszcze ziemnowodne, gdyż przepoczwarczają się głównie na lądzie, a wiele z nich okresowo opuszcza zbiorniki wodne, by zasiedlić inne. Postacie dojrzałe tych chrząszczy są na ogół dobrymi pływakami, poruszającymi się w toni wodnej. Doskonałą „umiejętnością pływania” wyróżniają się reprezentanci rodzaju pływak Dytiscus sp., obejmującego w kraju siedem gatunków. Najpospolitszym z nich jest pływak żółtobrzeżek. Chrząszcz ten, mierzący 27-35 mm, zamieszkuje głównie wody stojące: stawy, jeziora, starorzecza, bagna, można go nawet spotkać w większych kałużach, w wodach płynących jest rzadki. Charakteryzuje się wyraźnym dymorfizmem płciowym. U samców stopy przedniej pary odnóży (trzy pierwsze człony) są silnie rozszerzone i wyposażone na spodzie w liczne przyssawki służące do przytrzymywania samicy podczas odbywającej się w wodzie i trwającej czasem kilka godzin kopulacji. Dwie największe przyssawki wydzielają lepką substancję, która dodatkowo utrudnia wyślizgnięcie się samicy z „miłosnego uścisku”. Ponadto pokrywy skrzydłowe samców są gładkie, natomiast u samic pokryte są głębokimi, podłużnymi bruzdami (zdarzają się jednak samice o pokrywach pozbawionych żłobień). Pływaki poruszają się w wodzie dzięki odnóżom tylnym, którymi jednocześnie się odpychają. Odnóża te są mocno spłaszczone i opatrzone długimi włosami pływnymi - pełnią więc rolę wioseł. Środkowe odnóża kroczne służą głównie do sterowania. Pływak żółtobrzeżek, podobnie jak inne pływakowate, oddycha tlenem atmosferycznym. W celu zaczerpnięcia świeżego powietrza podpływa do powierzchni wody, dotyka jej końcem odwłoka i wpompowuje powietrze pod uniesione pokrywy skrzydłowe. Taki zapas powietrza wystarcza mu na jakiś czas, a gdy go wykorzysta znowu musi się wynurzyć. Chrząszcz ten jest drapieżnikiem. Poluje na różne owady wodne i ich larwy, drobne skorupiaki i mięczaki, nie gardzi też kijankami, małymi żabkami oraz rybkami. Gdy zasiedla stawy hodowlane z narybkiem może w nich wyrządzać ogromne szkody.

samiec pływaka żółtobrzeżka z kolekcji MŚO (Kolonia Pierwsza koło Zakrzowa, 18.04.2011, leg. et det. M. Wolny, P. Zabłocki), fot. M. Wolny

zmienność pokryw u samic, okazy z kolekcji MŚO (pierwsza odłowiona 18.04.2011 w Kolonii Pierwszej koło Zakrzowa; druga 01.05.2011 w Wachowicach, leg. et det. M. Wolny, P. Zabłocki), fot. M. Wolny

stopa przedniej pary odnóży samca od spodu z widocznymi przyssawkami, fot. M. Wolny

odnóże tylne pełniące rolę wiosła, fot. M. Wolny

samica w trakcie pływania, fot. M. Wolny

Zobaczcie jak pływają :-). Na filmiku dwie samice pływaka żółtobrzeżka w towarzystwie chrząszczy z gatunku Acilius canaliculatus (odłowiliśmy je 27.02.2014 w śródleśnym zbiorniku „Studzionka” koło Dąbrówki Łubniańskiej, opolskie).