Skowronek Alauda arvensis - śpiewający zwiastun wiosny

skowronek (MŚO/P/10628), fot. P. Zabłocki

U nas jest jednym z najpospolitszych ptaków, nie ma bowiem żadnego pola lub łąki, gdzieby się ich pewna ilość, stosunkowo do rozległości, nie znajdowała. Więcej się trzyma pól uprawnych, niż jałowych odłogów, w okolicach suchych i otwartych obfitszy niż w błotnistych (...). Pomiędzy naszemi gatunkami odznacza się najprzyjemniejszem i najbardziej urozmiconem śpiewaniem, które tem więcej na uroku zyskuje, że zwiastuje nastanie wiosny. Śpiew ten, pomimo świergotliwości, jest bardzo miły (...). Najczęściej śpiewa w locie, wzniosłszy się do znacznej wysokości i zatrzymując się na jednem miejscu, lub podnosząc się pionowo coraz wyżej i tak samo zwolna się opuszczając. Śpiewuje także siedząc gdziekolwiek na bryle lub kamieniu, a rzadko bardzo na krzaku. Zrywając się wydaje ostre ćwierkotanie. Gnieździ się gdziekolwiek na ziemi, zwykle pod zasłoną bryły, skiby, lub kępki ziela, zarówno między trawą i inną bujną roślinnością, jak na nagich zupełnie rolach. Dołek wygrzebuje wązki, dość głęboki, wyściela go dość gładko suchemi kawałkami przebutwiałej trawy, często z mchem mięszanej; ostatecznie wygładza i utwierdza kilkoma włosieniami. Niesie najczęściej 5, rzadziej 4 lub 6 jaj (...). Tak o skowronku Alauda arvenis pisał Władysław Taczanowski w swoim dziele „Ptaki krajowe” z 1882 roku. I choć gatunek ten zapewne nie występuje u nas tak licznie jak przed wiekiem, to wciąż jest jednym z najczęściej spotykanych, a właściwie słyszanych ptaków w krajobrazie rolniczym. Śpiewa głównie w locie tokowym, dużo rzadziej na ziemi. Po poderwaniu się do lotu na wysokości kilkunastu metrów zaczyna perlisty, potoczysty, złożony z szybkich, wysokich, świergocących treli śpiew, w który może wplatać naśladownictwa głosów innych ptaków. Wznosi się tak, szybko machając skrzydłami, na znaczne wysokości, tam zawisa w jednym punkcie nieprzerwanie śpiewając. Po jakimś czasie, w locie spiralnym wolno opada ku ziemi, by na wysokości kilku metrów przerwać swe wokalne popisy. Śpiew nie tylko ma za zadanie zwabić partnerkę, ale utrzymuje także inne samce w odpowiedniej odległości od terytorium. Samce śpiewają przez cały dzień – zaczynają jeszcze przed wschodem słońca, a kończą po jego zachodzie. Gdy skowronek atakowany jest przez powietrznego drapieżnika śpiewa niestrudzenie, co najczęściej zniechęca oprawcę i ratuje mu życie. Głośny i nieprzerwany śpiew jest bowiem nie tylko dla samicy oznaką dobrej kondycji osobnika. Gdy siedzi na ziemi jest trudny do zauważenia. Jego ziemiste, nakrapiane jaśniejszymi plamkami w różnych odcieniach brązu upierzenie stanowi doskonały kamuflaż. Populacje zachodnie tego gatunku są osiadłe, wschodnie zimą wędrują na południe – zwykle w okolice basenu Morza Śródziemnego. W Polsce, głównie w południowo-zachodniej części kraju, zdarza się, że pojedyncze osobniki zimują. Przylot następuje zwykle w połowie lutego i trwa do początków maja, odlot od września do listopada. Tego roku pierwszego skowronka w okolicach Góry św. Anny usłyszeliśmy 15 lutego. W zbiorach MŚO aktualnie posiadamy dwa preparaty sylwetkowe tego gatunku, okazy pochodzą z Opolszczyzny. Pierwszy (nr inw. MŚO/P/10628) został znaleziony martwy 01.03.2007 r. koło Ligoty Dolnej, a drugi (MŚO/P/11160) na autostradzie A4 06.05.2008 r. w pobliżu Gogolina. Oba ptaki zginęły w wyniku kolizji z pojazdami i zostały spreparowane w Pracowni Preparowania Zwierząt w Przyszowicach. Ostatni z opisywanych okazów prezentowany jest obecnie na wystawie „Fauna Parku Krajobrazowego Góra św. Anny”.

skowronek (MŚO/P/11160), fot. P. Zabłocki

jaja skowronka mają ubarwienie ochronne (archiwum Działu Przyrody MŚO), fot. P. Zabłocki