Przeniela dwuplama Epitheca bimaculata - drugie stanowisko w woj. opolskim oraz wyniki kontroli stanowiska w rez. Smolnik koło Szumiradu

samiec przenieli dwuplamej, fot. M. Wolny

Gatunek w skali kraju jest wyraźnie rozproszony, częściej spotykany we wschodniej części Polski oraz na pojezierzach, poza tymi obszarami jest lokalny i znany z nielicznych stanowisk. Przeniela dwuplama Epitheca bimaculata nie występuje w południowo-zachodniej i w większości południowej części kraju. Związana jest z wodami stojącymi, przede wszystkim z jeziorami, stawami, żwirowniami, piaskowniami i starorzeczami (Bernard i in. 2009). Po raz pierwszy w województwie opolskim wykazana była przez Kitelmanna (1940) koło Lubszy, następnie stwierdzono ją dopiero na podstawie jednej wylinki w rez. „Smolnik” (Dolný i in. 2007) zebranej przez zespół odontologów z CDPGŚ w Katowicach. W 2013 roku przeprowadziliśmy kontrolę tego stanowiska i stwierdziliśmy obecność dziewięciu wylinek w zachodniej części zbiornika (wzdłuż szosy) oraz trzech w części północnej. Tym samym można domniemywać, że gatunek występuje tu w większej ilości. Niestety jesienią tegoż samego roku przeprowadzono prace budowlane na całej długości brzegu wzdłuż szosy i wyłożono go betonowymi puzlami, należy przypuszczać, że nie pozostanie to bez wpływu na liczebność gatunku w rezerwacie. Podane przez nas stanowisko z Maliny pod Opolem, jest zaledwie drugim współczesnym dla przenieli dwuplamej w województwie (Dolný i in. 2007, Bernard i in. 2009). Na obu kontrolowanych stanowiskach rozród wykazano na podstawie znalezionych wylinek i jednego osobnika teneralnego, nie obserwowano natomiast postaci imaginalnych, które latają zwykle nad otwartym lustrem wody z dala od brzegu (Askew 2004, Dijkstra 2006, Bellman 2010). Z uwagi na trudności w wykrywaniu tego gatunku nie wykluczone jest, że występuje on także na innych stanowiskach w województwie. W sąsiednim województwie śląskim przeniela dwuplama wykazana była do tej pory z zaledwie jednego stanowiska z potwierdzonym rozwojem, obserwacja miała miejsce na stawach rybnych koło miejscowości Machała (CB42/CB41) 22.05.2010 (Cuber 2012). 

Stanowiska i szczegóły obserwacji 
Skróty i symbole: ten. – osobnik(i) teneralny(e), larv. – larwa(y), exuv. – wylinka(i), coll. – okaz(y) w kolekcji Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego (leg. et det. Piotr Zabłocki et Michał Wolny), fot. – dokumentacja fotograficzna w bazie Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego.
woj. opolskie:
* Malina ad Opole – nieużytkowana żwirownia, UTM: YS11, 50°38′03″N, 17°59′04″E

09.05.2011: 1♂ ten. i 2 exuv. coll.; 17.05.2011: 1 larv. i 8 exuv. coll., fot.
* rez. Smolnik ad Szumirad, UTM: CB03, 50°50′22″N, 18°14′38″E
25.05.2013: 12 exuv. coll., fot. (informacja niezawarta w poniższej publikacji)

wylinka przenieli dwuplamej - widoczne bardzo duże kolce grzbietowe na segmentach odwłoka (Malina, 09.05.2011), fot. M. Wolny

wylinka od strony grzbietowej - widoczne bardzo duże kolce boczne na 9 segmencie odwłoka i nieco mniejsze na 8 (Malina, 09.05.2011), fot.  M. Wolny

opuszczający wylinkę samiec przenieli dwuplamej (Malina, 09.05.2011), fot. M. Wolny

wysychający po linieniu samiec przenieli dwuplamej (Malina, 09.05.2011), fot. M. Wolny

wylinki zebrane w rez. Smolnik koło Szumiradu (25.05.2013), fot. P. Zabłocki

Literatura 

Askew, R.R. 2004. The dragonflies of Europe. Revised Edition. Harley Book, Colchester, Essex, ss. 308.

Bellman H. 2010. Przewodnik entomologa. Ważki. Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa, ss. 280.

Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.

Cuber P. 2012. Pierwsze stwierdzenie przenieli dwuplamej Epitheca bimaculata (Charpentier, 1825) (Odonata: Corduliidae) w województwie śląskim. Odonatrix, 8 (2): 52–54.

Dijsktra K. -D. -B. 2006. Field Guide to the Dragonflies of Britain and Europe. British Wildlife Publishing, Gillingham, Dorset, ss. 320.

Dolný A., Miszta A., Parusel J., B. 2007. Ważki (Insecta: Odonata) rezerwatu „Smolnik” (Szumirad, województwo opolskie). Natura Silesiae Superioris, 11: 75–83.

Kittelmann W. 1940. Das Schlüpfen einer Libelle. Entomologische Zeitschrift, 53 (38): 344–346. 

Publikacja (nie zawiera obserwacji z rez. Smolnik z 2013 roku)
Zabłocki P., Wolny M. 2012. Materiały do poznania niektórych chronionych, rzadkich i interesujących ważek (Insecta: Odonata) Śląska. Opolski Rocznik Muzealny, 19: 9–48.