Zalotka spłaszczona Leucorrhinia caudalis - pierwsze współczesne stanowisko gatunku w woj. dolnośląskim

zalotka spłaszczona - samiec, fot. P. Zabłocki

Zalotka spłaszczona Lecurrhinia caudalis zasiedla głównie obszary pojezierzy w północnej Polsce, gdzie jest rozpowszechniona. W szerokim pasie południowej części kraju, gdzie jest bardzo lokalna i rzadka, zanika. Związana jest głownie z wodami stojącymi o obfitej roślinności pływającej i/lub zanurzonej, zwykle jeziorami, torfiankami, naturalnymi drobnymi zbiornikami, rzadziej – ekstensywnie użytkowanymi stawami, gliniankami, żwirowniami, piaskowniami czy starorzeczami (Bernard i in. 2009). Zalotka spłaszczona, dla której teren Śląska jest terra typica, została pierwszy raz opisana przez Charpentiera (1840), następnie odnotowana była przez Hagena (1845), który wykazał ją w okolicach Brzegu. Ponownie gatunek ten zaobserwowano dopiero po blisko 150 latach, (jeden samiec obserwowany 15.07.2009 r. w „Dolinie Trzech Stawów” w centrum Katowic) (Miszta 2010). Powtórnie, 16.06.2012 r., również w Katowicach, na stawie „Grünfeld” samicę sfotografował Krzysztof Przondziono (baza danych CDPGŚ w Katowicach). Obserwacja autorów jest więc jedynym współczesnym stwierdzeniem tego gatunku w województwie dolnośląskim i zaledwie 3 współczesnym dla całego obszaru Śląska. Odnotowanie aż 5 terytorialnie zachowujących się samców w nieczynnej piaskowni, z obfitą roślinnością zanurzoną i pływającą, bardziej wskazuje na stałe miejsce rozrodu tego gatunku niż na obserwację osobników zaleciałych. Najbliżej położone znane miejsca występowania gatunku w Wielkopolsce znajdują się w odległości ponad 80 km na północ od miejsca stwierdzenia (Bernard i in. 2009). Biorąc pod uwagę, że na granicy zasięgu zalotka spłaszczona prawie wyłącznie spotykana jest w wodach antropogenicznych (Rychła i Buczyński 2003), kolejnych stanowisk należałoby na Śląsku poszukiwać przede wszystkim w tego typu zbiornikach. W Polsce objęta jest ochroną prawną (Rozporządzenie… 2011).

Stanowiska i szczegóły obserwacji 
Skróty i symbole: fot. – dokumentacja fotograficzna w bazie Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego.
woj. dolnośląskie:
Dobroszów Oleśnicki – nieużytkowana piaskownia, UTM: XS57, 51°12′26″N, 17°12′53″E
04.06.2011: 5♂♂ fot.

zalotka spłaszczona - samiec (Dobroszów Oleśnicki, 04.06.2011), fot. M. Wolny

zalotka spłaszczona - widoczne cechy gatunku: spłaszczony rozszerzony odwłok oraz białe przydatki analne, czoło i pterostigmy na skrzydłach (Dobroszów Oleśnicki, 04.06.2011), fot. P. Zabłocki

Literatura 

Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.
de Charpentier T. 1840. Libellulinae Europaeae descripte ac depictae. Voss, Lipsiae. 180 ss.
Hagen H. 1845. Libellula caudalis Charpentier. Entomologische Zeitung, Stettin, 6 (10): 318–322.
Miszta A. 2010. Czerwona lista ważek województwa śląskiego – stan na rok 2010. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice, ss. 40.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dziennik Ustaw 237 poz. 1419. 
Rychła A., Buczyński P. 2003. Wiederfund von Leucorrhinia caudalis in Sachsen (Odonata: Libellulidae). Libellula, 22 (3/4): 119–125.

Publikacja 
Zabłocki P., Wolny M. 2012. Materiały do poznania niektórych chronionych, rzadkich i interesujących ważek (Insecta: Odonata) Śląska. Opolski Rocznik Muzealny, 19: 9–48.