Szablak przepasany Sympetrum pedemontanum - pierwsza współczesna obserwacja gatunku na Opolszczyźnie

szablak przepasany - samiec z kolekcji MŚO, fot. P. Zabłocki

W skali kraju szablak przepasany Sympetrum pedemontanum jest rozproszony, o zróżnicowanej częstości występowania, zdecydowanie lokalny w środkowej i południowo-zachodniej Polsce (Bernard i in. 2009). Zasiedla głównie drobne, wolno płynące cieki, jak: strumienie, małe rzeki, kanały i rowy (Bernard i in. 2009). Pierwszy i ostatni raz szablak przepasany odnotowany był na Opolszczyźnie przez Schuberta (1929), który obserwował go „wokół wsi Wiebiec” koło Pokrzywnej oraz nad rzeką Prudnik i jej starorzeczami koło Prudnika. Mimo eksploracji tych okolic w roku 2010 nie udało nam się wykryć tego gatunku. Nasze stwierdzenie S. pedemontanum w rozległej piaskowni koło Grabówki jest więc pierwszym współczesnym odnotowaniem tego gatunku w województwie po ponad 80 latach od notowania historycznego. W piaskowni tej obserwowano 3 samce tego gatunku nad czystym, wolnopłynącym, niewielkim, zarośniętym ciekiem – czyli w miejscu wpasowującym się w preferowany przez niego typ siedliska, nie zaobserwowano jednak samic ani zachowań rozrodczych. Podczas kolejnej kontroli piaskowni 23 sierpnia, gatunku już nie zauważono. Mimo to, należałoby spenetrować dokładnie teren tej bardzo rozległej piaskowni w poszukiwaniu miejsc rozrodu S. pedemontanum. W roku 2011 przeprowadzono także kontrolę stanowiska wykrytego w 2002 r. w kamieniołomie koło Chwałkowa – gatunku jednak nie wykazano. Wobec tak nielicznego występowania szablaka przepasanego na Śląsku (obecnie znane są tylko dwa stanowiska w woj. dolnośląskim, 1 w opolskim i 2 w śląskim – Bernard i in. 2009, Miszta 2010, niniejsze dane) oraz udokumentowanego drastycznego spadku częstości notowań w województwie śląskim w odniesieniu do okresu historycznego (sięgającego blisko 85%) (Miszta 2010), istnieje pilna potrzeba przeprowadzenia inwentaryzacji pod kątem jego występowania we wszystkich 3 województwach. 

Stanowiska i szczegóły obserwacji 

Skróty i symbole: tand. – tandem(y), kop. – kopulacje, coll. – okaz(y) w kolekcji Działu Przyrody Muzeum Śląska Opolskiego (leg. et det. Piotr Zabłocki et Michał Wolny).
woj. opolskie:
* Grabówka – rozległa czynna piaskownia, UTM: CA07, 50°16′26″N, 18°16′51″E
13.07.2011: 3♂♂, w tym 1♂ coll.
woj. dolnośląskie:
* Chwałków ad Sobótka – czynny kamieniołom, UTM: XS14, 50°54′13″N, 16°41′49″E
24.08.2002: ok. 10♂♂ i ♀♀, tand., kop., w tym 1♂ coll. 

Literatura 
Bernard R., Buczyński P., Tończyk G., Wendzonka J. 2009. Atlas rozmieszczenia ważek (Odonata) w Polsce. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań, ss. 256.
Miszta A. 2010. Czerwona lista ważek województwa śląskiego – stan na rok 2010. Centrum Dziedzictwa Przyrody Górnego Śląska, Katowice, ss. 40. 
Schubert K. 1929. Die Odonaten der Umgebung von Neustadt O.-S. Zeitschrift für wissenschaftliche Insektenbiologie, 24 (4–5): 178–189. 

Publikacja 
Zabłocki P., Wolny M. 2012. Materiały do poznania niektórych chronionych, rzadkich i interesujących ważek (Insecta: Odonata) Śląska. Opolski Rocznik Muzealny, 19: 9–48.